Ολοταχώς προς την επανεκλογή του οδεύει, ήδη από τον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών την προσεχή Κυριακή, ο Ναγκίμπ Μπουκέλε. ● Ο αυταρχικός πρόεδρος πλήττει καθημερινά τη δημοκρατία και τα δικαιώματα, παρουσιάζοντας τον εαυτό του ως «τον πιο κουλ δικτάτορα στον κόσμο»! ● Η πρώτη θητεία του στιγματίστηκε από μαζικές συλλήψεις αντιφρονούντων και δίκες-οπερέτες, στρατιωτικοποίηση και μια μόνιμη κατάσταση έκτακτης ανάγκης.
Ο εκλογιικός κύκλος με τις έξι προεδρικές αναμετρήσεις στη Λατινική Αμερική το 2024 ξεκινά στις 4 Φεβρουαρίου στο Ελ Σαλβαδόρ. Μια κάλπη που δεν θα έχει εκπλήξεις αφού, όπως δείχνουν άλλωστε και όλες οι δημοσκοπήσεις, ο νυν πρόεδρος Ναγκίμπ Μπουκέλε –έπειτα από την άλωση των θεσμών στην οποία επιδόθηκε– θα κερδίσει περίτρανα και από τον πρώτο γύρο.
Ο Μπουκέλε θα γίνει έτσι ο πρώτος πρόεδρος της χώρας που θα επανεκλεγεί από την αποκατάσταση της δημοκρατίας: το Σύνταγμα (σε έξι άρθρα του) απαγορεύει σε προέδρους να διεκδικήσουν δεύτερη συνεχόμενη θητεία. Αλλά αυτό είναι μια «ανούσια λεπτομέρεια» για τον πολιτικό που απαντά στις κριτικές για αυταρχισμό περιγράφοντας τον εαυτό του ως «τον πιο cool δικτάτορα του κόσμου». Με αυτή την άνεση, ο 42χρονος παλαιστινιακής καταγωγής πρόεδρος μεταμορφώνει το Ελ Σαλβαδόρ σε εργαστήριο ανελεύθερης δημοκρατίας που οικοδομεί μεθοδικά ροκανίζοντας κάθε δημοκρατική αρχή και παρακάμπτοντας με κάθε τίμημα οποιοδήποτε εμπόδιο στον δρόμο για την απόλυτη αυταρχική διακυβέρνησή του.
Ο Ναγκίμπ Μπουκέλε κέρδισε τις εκλογές του 2019 με το προσωπείο ενός «αντισυστημικού» νέου που έρχεται σε ρήξη με την κατεστημένη πολιτική σκηνή, τη διαφθορά και το πελατειακό κράτος. Αντ’ αυτού με πρόφαση την αντιμετώπιση της βίας των συμμοριών –πραγματική, ακραία, φρικιαστική, με το κόστος της να ξεπερνά το 16% του ΑΕΠ– άρχισε τις εκπτώσεις στη δημοκρατία καταλήγοντας ακόμη ένας δικτατορίσκος νέου κοινοβουλευτικού τύπου που κατάργησε κάθε διάκριση εξουσιών και κάθε συνταγματική εγγύηση. Με την άφιξή του στην προεδρία (όπως αποκάλυψε η εφημερίδα El Faro, που έκτοτε έγινε στόχος διώξεων και αναγκάστηκε να μεταφέρει ακόμη και την έδρα της στην Κόστα Ρίκα), ο Μπουκέλε έκανε συμφωνία με τις σημαντικότερες συμμορίες της χώρας, στη Mara Salvatrucha και την Barrio 18 που αιματοκυλούσαν τη χώρα, προσφέροντάς τους προνόμια στις φυλακές και υποσχέσεις για μη έκδοσή τους στις ΗΠΑ με αντάλλαγμα να σταματήσουν τις σφαγές και να στηρίξουν το κόμμα του στις βουλευτικές του 2021.
Με... ημέτερους
Σε αυτές, τον Μάρτιο του 2021 το κόμμα του Νέες Ιδέες σάρωσε κερδίζοντας την πλειοψηφία της Βουλής. Τον Μάιο του 2021 η Βουλή ψήφισε την καθαίρεση πέντε μελών του Ανώτατου και του Συνταγματικού Δικαστηρίου που απέρριψαν την πιθανότητα να διεκδικήσει την επανεκλογή του. Αντικαταστάθηκαν από φίλα προσκείμενους προς τον πρόεδρο δικαστικούς, οι οποίοι τον Νοέμβριο εκείνης της χρονιάς ερμήνευσαν αυθαίρετα το Σύνταγμα επιτρέποντάς του να είναι υποψήφιος σε αυτές τις προεδρικές. Είχε προηγηθεί τον Σεπτέμβριο και νόμος που «συνταξιοδοτούσε» τους δικαστικούς άνω των 60 ετών ή που είχαν 30 χρόνια υπηρεσία: το ένα τρίτο των μελών του δικαστικού σώματος, που επίσης αντικαταστάθηκε από «ημέτερους».
Τον Μάρτιο του 2022 η συμμαχία του με τις συμμορίες έσπασε, με τα μέλη τους να ζητούν κι άλλα προνόμια και να επιδίδονται σε ένα κύμα 80 δολοφονιών σε λίγες μέρες και τον Μπουκέλε να απαντά κηρύσσοντας τη χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και προχωρώντας σε στρατιωτικοποίηση και πογκρόμ συλλήψεων.
Σε λιγότερο από δύο χρόνια έχει συλλάβει περισσότερους από 76.000 ανθρώπους που χαρακτηρίζει συλλήβδην συμμορίτες και τρομοκράτες. Καταστέλλοντας δικαιώματα και ελευθερίες, οι επίσημες στατιστικές (που πολλοί αμφισβητούν) λένε πως στη χώρα γίνονταν πέρσι 8 δολοφονίες ανά 100.000 κατοίκους, όταν πριν από την κυβέρνηση Μπουκέλε ήταν 103. Περισσότεροι από 7.000 (το 10% των συλληφθέντων και κρατουμένων) διακριβωμένα δεν είναι μέλη συμμοριών, ενώ η οργάνωση «Νομική Συνδρομή» καταγγέλλει ότι άλλοι 14.000 επίσης δεν έχουν καμία σχέση μαζί τους. 180 άτομα έχουν χάσει τη ζωή τους υπό κράτηση, ενώ εθνικές και διεθνείς οργανώσεις έχουν καταγγείλει καταχρήσεις, βασανιστήρια, εξευτελιστική μεταχείριση και κακοποίηση στις φυλακές. Δικηγόροι και συγγενείς των κρατουμένων καταγγέλλουν πως τους υποβάλλουν σε διαδικτυακές δίκες χωρίς μάρτυρες. Η απάντηση του 42χρονου προέδρου είναι να κατηγορεί αυτές τις οργανώσεις αλλά και τα κράτη που αμφισβητούν τις μεθόδους του ότι επιχειρούν να αποσταθεροποιήσουν την πρόοδο την οποία κατά τη γνώμη του έχει φέρει στην πατρίδα του.
Ο επικείμενος θρίαμβος του Μπουκέλε γίνεται σε μια συγκυρία όπου η αντιπολίτευση μοιάζει καταδικασμένη να εξαφανιστεί. Σύμφωνα με την τελευταία δημοσκόπηση του εκλογικού κέντρου «Παρατήρησε Ελ Σαλβαδόρ», αποτελούμενου από τρία πανεπιστήμια και πέντε οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, ο Μπουκέλε προηγείται στην πρόθεση ψήφου με 71%, ενώ τα δύο κόμματα που στα χρόνια της μεταπολίτευσης κυβέρνησαν τη χώρα, το πρώην αντάρτικο FMLN και το δεξιό ARENA, καταποντίζονται με μόλις 2,9% και 2,7%, αντίστοιχα.
Ευνοϊκός νόμος
Με τα δημοσκοπικά ποσοστά του, το κόμμα του Μπουκέλε θα εξασφάλιζε 57 από τις 60 έδρες της Βουλής. Αυτή η σαρωτική επικράτησή του δεν θα γινόταν δίχως τη νέα εκλογική νομοθεσία που υιοθέτησε η Βουλή τον Ιούνιο του 2023 η οποία μειώνει από 84 σε 60 τα μέλη της, αλλάζοντας τις εκλογικές περιφέρειες ώστε να ευνοείται το πρώτο κόμμα.
Το δημόσιο χρέος έφτασε στο 90% του ΑΕΠ και νέες δρακόντειες συμφωνίες αναμένονται με το ΔΝΤ. Το 26,7% των νοικοκυριών ζει στη φτώχεια, το μεγαλύτερο ποσοστό από το 2018. Το κόστος του βασικού καλαθιού των νοικοκυριών αυξήθηκε κατά 20-25%. Τα κονδύλια για το Πρόγραμμα Εξάλειψης της Φτώχειας μειώθηκαν επί της θητείας του κατά 48,3%. Κι όμως, σύμφωνα με την Gallup χαίρει της έγκρισης του 90% του πληθυσμού.
«Ο αποκαλούμενος τιμωρητικός λαϊκισμός του Μπουκέλε τού εξασφαλίζει με κάθε πιθανότητα την επανεκλογή του», σχολιάζει ο Σέσαρ Καλέρο στην Público. «Ετσι, ο πρόεδρος θα συνεχίσει το πείραμα μιας ανελεύθερης δημοκρατίας (χωρίς δικαιώματα και χωρίς διάκριση εξουσιών). Επικίνδυνο παράδειγμα για τη Λατινική Αμερική». Πόσο μάλλον όταν μια από τις πιο έντονες τάσεις στην περιοχή (και όχι μόνο) είναι η αποδυνάμωση της δημοκρατίας. Σύμφωνα με το τελευταίο Λατινοβαρόμετρο, μόνο το 48% του πληθυσμού της περιοχής στηρίζει τη δημοκρατία ως σύστημα διακυβέρνησης, μια μείωση 15 μονάδων από το 2010.
