ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ
Η Επανάστασή μας ήταν, επί της ουσίας, το προϊόν ενός αντάρτικου κινήματος που ξεκίνησε την ένοπλη πάλη ενάντια στη τυραννία και αποκρυσταλλώθηκε με την κατάληψη της εξουσίας. Τα πρώτα βήματα ως Επαναστατικό Κράτος, καθώς και όλη η πρωτόγονη εποχή της διεύθυνσής μας στην κυβέρνηση, ήταν έντονα χρωματισμένη με τα θεμελιακά στοιχεία της τακτικής του αντάρτικου, ως μορφή κρατικής διοίκησης.
Το «αντάρτικο ως αντίληψη διακυβέρνησης» επαναλάμβανε τον ένοπλο αγώνα στις οροσειρές και τους κάμπους της Κούβας, στους διάφορους διοικητικούς οργανισμούς και μαζικές οργανώσεις και μεταφραζόταν στο γεγονός ότι ακολουθούνταν μόνο τα μεγάλα επαναστατικά συνθήματα (και πολλές φορές ερμηνευμένα με διαφορετικούς τρόπους) από τους οργανισμούς διοίκησης και την κοινωνία γενικότερα. Ο τρόπος επίλυσης των συγκεκριμένων προβλημάτων υπόκειντο στην ελεύθερη βούληση του κάθε στελέχους.
Για την κατάληψη όλου του πολύπλοκου μηχανισμού της κοινωνίας, τα πεδία δράσης της «αντάρτικης- διοικητικής αντίληψης» συγκρούονταν μεταξύ τους, δημιουργώντας τους συνεχείς τριβές, εντολές και κόντρα εντολές, διαφορετικές ερμηνείες των νόμων, που έφταναν, σε μερικές περιπτώσεις, να αντιβαίνουν αυτούς τους νόμους από την πλευρά των οργανισμών, οι οποίοι θέσπιζαν τους δικούς τους κανόνες με τη μορφή διαταγμάτων, αγνοώντας τον κεντρικό μηχανισμό διεύθυνσης. Μετά από ένα χρόνο επώδυνων εμπειριών, καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι ήταν απαραίτητο να τροποποιήσουμε εντελώς το στυλ δουλειάς μας και να οργανώσουμε ξανά τον κρατικό μηχανισμό με ορθολογικό τρόπο, χρησιμοποιώντας τις τεχνικές του σχεδιασμού που γνωρίσαμε στις αδελφές σοσιαλιστικές χώρες.
Ως αντίμετρο, άρχισαν να οργανώνονται οι ισχυροί γραφειοκρατικοί μηχανισμοί που χαρακτηρίζουν αυτήν την πρώτη εποχή της οικοδόμησης του σοσιαλιστικού μας Κράτους, όμως το βίαιο πέρασμα από τη μιαν άκρη στην άλλη ήταν αρκετά μεγάλο και μια σειρά οργανισμοί, ανάμεσά τους και το Υπουργείο Βιομηχανίας, ξεκίνησαν μια πολιτική ενός αποτελεσματικού συγκεντρωτισμού, φρενάροντας υπερβολικά την πρωτοβουλία των διοικητικών στελεχών. Αυτή η συγκεντρωτική αντίληψη εξηγείται από την έλλειψη μεσαίων στελεχών και την προηγούμενη άναρχη νοοτροπία, γεγονός που υποχρέωνε στην επίδειξη ενός τεράστιου ζήλου όσον αφορά την απαιτητικότητα για την εκπλήρωση των κατευθύνσεων.
Παράλληλα, η έλλειψη κατάλληλων μηχανισμών ελέγχου έκανε δύσκολο τον σωστό και έγκαιρο εντοπισμό των διοικητικών λαθών, που το υπέθαλπε η χρήση της «libreta» (δελτίο)1 Κατ’ αυτόν τον τρόπο, τα πιο συνειδητά στελέχη και οι πιο συνεσταλμένοι έβαζαν φρένο στις έμφυτες τάσεις τους, ώστε να τις προσαρμόσουν στην πορεία του αργού γραναζιού της διοίκησης, ενώ άλλοι αλώνιζαν ακόμα κάνοντας ότι ήθελαν, χωρίς να αισθάνονται υποχρεωμένοι να υπακούσουν σε καμία αρχή, υποχρεώνοντας σε νέα μέτρα ελέγχου που παρέλυαν την δραστηριότητά της (της διοίκησης). Έτσι ξεκίνησε να πάσχει η Επανάστασή μας από το κακό που λέγεται γραφειοκρατισμός.
Ο γραφειοκρατισμός, προφανώς, δεν γεννιέται με την σοσιαλιστική κοινωνία, ούτε αποτελεί υποχρεωτικό συστατικό της. Η κρατική γραφειοκρατία υπήρχε την εποχή των αστικών καθεστώτων μαζί με την αυλή της, την καλοπληρωμένη αργομισθία και τον λακεδισμό, αφού στη σκιά του προϋπολογισμού ευημερούσε ένας μεγάλος αριθμός ευνοούμενων που συνιστούσαν την «αυλή» του πολιτικού που ήταν εκείνη τη στιγμή στην εξουσία. Σε μια καπιταλιστική κοινωνία, όπου όλος ο μηχανισμός του Κράτους είναι στην υπηρεσία της αστικής τάξης, η σημασία της ως διευθυντικό όργανο είναι πολύ μικρή και το θεμελιώδες είναι να καταλήγει να γίνεται επαρκώς διαβλητή ώστε να επιτρέπει τη μετάβαση των ευνοούμενων σε αυτήν και επαρκώς αδιαπέραστη ώστε να αιχμαλωτίζει στα δίχτυα της το λαό. Δεδομένου του βάρους των «πρωταρχικών αμαρτιών» που έχουν τη ρίζα τους στους παλιούς διοικητικούς μηχανισμούς και στις καταστάσεις που δημιουργήθηκαν μετά την νίκη της Επανάστασης, το κακό του γραφειοκρατισμού άρχισε να αναπτύσσεται δυναμικά. Εάν έπρεπε να αναζητήσουμε τις ρίζες του στο σήμερα, θα προσθέταμε στις παλιές αιτίες και νέα κίνητρα, καταλήγοντας σε τρεις βασικές.
Μία από αυτές είναι η έλλειψη εσωτερικής κινητήριας μηχανής. Με αυτό εννοούμε την έλλειψη ενδιαφέροντος του ατόμου να προσφέρει μια υπηρεσία στο Κράτος και να ξεπεράσει μια δεδομένη κατάσταση. Βασίζεται στην έλλειψη επαναστατικής συνείδησης ή, σε κάθε περίπτωση, στον συμβιβασμό μπροστά σε αυτά που βαίνουν κακώς.
Συνεχίζεται
Στμ. * Στα ισπανικά, στην απόδοση αυτού που λέμε εμείς γραφειοκρατία, χρησιμοποιούνται 2 λέξεις: 1) burocratismo (γραφειοκρατισμός), 2) burocracia (γραφειοκρατία). Η διαφορά του περιεχομένου των δύο ισπανικών λέξεων είναι εμφανής και έχει σχέση με την κατάληξη –ισμός. Ο τίτλος του άρθρου στα ισπανικά είναι “Contra el burocratismo”. Για λόγους μη εξοικείωσης του ελληνικού κοινού με τον όρο, στον τίτλο του άρθρου το μεταφράζουμε γραφειοκρατία, ενώ στο υπόλοιπο κείμενο γραφειοκρατισμός.
1 Libreta: στην Κούβα υπάρχει ένα οικογενειακό βιβλιάριο, η διάσημη Libreta (τετράδιο). Με αυτό, κάθε οικογένεια προμηθεύεται δωρεάν από τα αντίστοιχα κρατικά καταστήματα, μια ποσότητα βασικών τροφίμων και ειδών πρώτης ανάγκης, αντίστοιχη του αριθμού των μελών της οικογένειας. Η λιμπρέτα υπάρχει από τα πρώτα χρόνια της επανάστασης και έλυσε το πρόβλημα της δίκαιης διανομής βασικών ειδών, με τρόπο μοναδικό στον κόσμο, χωρίς την μεσολάβηση χρήματος.
