 |
| "Zapata" (Diego Rivera 1931-32) |
Ο Κάρλος Φουέντες αφηγείται ότι, διασχίζοντας
κάποτε μαζί με ένα Βορειοαμερικάνο συγγραφέα τα χωριά της κοιλάδας της Μορέλος,
"σταματήσαμε σ ένα ανώνυμο χωριό, ξεχασμένο από τους οδικούς χάρτες και
από τις πινακίδες κυκλοφορίας. Ρωτήσαμε έναν αγρότη πώς ονομαζόταν το χωριό.
Μας απάντησε: Γκαρντούνιο, σε καιρό ειρήνης. Ζαπάτα, σε καιρό πολέμου".
Στις 10 Απριλίου 1919 άφησε την τελευταία
πνοή του ο Emiliano Zapata Salazar, αγροτικός ηγέτης της Μεξικάνικης
Επανάστασης και επικεφαλής του Απελευθερωτικού Στρατού του Νότου. Έπεσε θύμα
ενέδρας στο λατιφούντιο της Τσιμενέκα, στην πολιτεία Μορέλος, όπου πήγαινε να
συναντήσει έναν από τους αξιωματικούς του εχθρού που ήθελε δήθεν να παραδοθεί,
τον συνταγματάρχη Χεσούς Γκουαχάρδο. Εκτός από την απώλεια ενός μεγάλου
επαναστάτη και κοινωνικού αγωνιστή ως προσωπικότητα, ο χαμός του Ζαπάτα σήμανε
ουσιαστικά και την διακοπή της Μεξικάνικης Επανάστασης στην πιο ριζοσπαστική
εκδοχή της, η οποία επισημοποιήθηκε με την εκλογή του στρατηγού Ομπρεγόν, του
εκλεκτού της αναδυόμενης αστικής τάξης του Μεξικού, στο αξίωμα του προέδρου της
δημοκρατίας τον επόμενο χρόνο.
Ο Αργεντίνος
μαρξιστής ιστορικός Adolfo Gilly στο
βιβλίο του La Revolución Interrumpida [1] φωτίζει πολλές άγνωστες
πτυχές της Μεξικάνικης Επανάστασης, της πρώτης μεγάλης επανάστασης του 20ου
αιώνα. Μεταξύ άλλων, τα ιδιαίτερα ταξικά χαρακτηριστικά της, το αγροτικό ζήτημα
του Μεξικού και της Λατινικής Αμερικής γενικότερα, τις διαμάχες των συντελεστών
της σε προσωπικό και τοπικιστικό επίπεδο, το ρόλο του βορειοαμερικανικού
παράγοντα, το πώς η επίσημη ιστορία καθαγίασε τους πρωταγωνιστές εκ μέρους της αστικής
παράταξης (Μαδέρο, Καράνσα, Ομπρεγόν) και υποβάθμισε το ρόλο των αγροτικών
στρατών (του Ζαπάτα, του Βίγια, των ινδιάνων Γιάκι κ.α.), καθώς και τις
ομοιότητες και διαφορές με άλλες κοσμοϊστορικής σημασίας επαναστάσεις όπως η Γαλλική
και η Ρωσική.