Αναδημοσιεύουμε μεταφρασμένο ένα ενδιαφέρον άρθρο για την κατάσταση στη Βραζιλία. Στο τέλος ένα δικό μας σχόλιο.
Ποιος θα το είχε φανταστεί στη Βραζιλία; Ο γίγαντας της Λατινικής Αμερικής, με τα εξαιρετικά επιτεύγματα των κυβερνήσεων Λούλα – Ρούσεφ σε οικονομική ανάπτυξη, μείωση της φτώχειας και της περιθωριοποίησης και ένταξη εκατομμυρίων ανθρώπων στην εκπαίδευση και την υγεία, συγκλονισμένος από πολυπληθείς διαμαρτυρίες. Εξαπλωμένες τις τελευταίες μέρες από το Σάο Πάολο στο Ρίο ντε Ζανέιρο, το Μπέλο Οριζόντε, τη Μπραζίλια και άλλες μεγάλες πόλεις και έδρες ποδοσφαιρικών σταδίων, στις 17 Ιουνίου υπολογιζόταν μια συμμετοχή σ’ αυτές περισσότερων από 200.000 ατόμων.
Κανείς δεν το περίμενε όταν πριν δύο εβδομάδες μερικές εκατοντάδες, που συγκεντρώθηκαν μέσω ίντερνετ από το «Κίνημα Ελεύθερη Είσοδος» (MPL), διαδήλωναν στο Σάο Πάολο κατά της αύξησης των δέκα σεντς του δολαρίου στα εισιτήρια των δημόσιων συγκοινωνιών. Πολύ ακριβά. Φτάνουν πια τα 1,50 δολάρια [2]. Αυτό ήταν η σπίθα αλλά σε καμιά περίπτωση το κύριο καύσιμο για μια κοινωνική έκρηξη στην οποία προφανώς συνδυάζονται αγανάκτηση, προσδοκίες και αιτήματα, πολύ παλιά αλλά και πολύ πρόσφατα. Γεννημένο στα πανεπιστήμια, το MPL διεκδικεί δωρεάν δημόσιες συγκοινωνίες.
Ας κάνουμε λίγη ιστορία. Η νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση του Φερνάντο Ενρίκε Καρντόσο άφησε στο Λούλα μια βαθιά οικονομική κρίση, αχαλίνωτο πληθωρισμό, αστρονομικό δημόσιο χρέος, κατεστραμμένο τον κοινωνικό ιστό, αποθεμελίωση του κράτους και βάθεμα των αβυσσαλέων ανισοτήτων από τις οποίες υποφέρει η χώρα εδώ και αιώνες∙ μια απ’ αυτές το άδικο μοίρασμα της γης. Για τον συνδικαλιστή [Λούλα] ήταν πολύ δύσκολο να κυβερνήσει. Αντίθετα από τον Τσάβες, τον Έβο, τον Κορέα και τον Κίρχνερ, που είχαν φτάσει στην προεδρία στην κορυφή ενός λαϊκού κύματος, ο Λούλα το έκανε σε συνθήκες υποχώρησης [του λαϊκού κινήματος] και αυτό τον εμπόδισε να υπολογίζει σε μια κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Για να προχωρήσει την κοινωνική ατζέντα του αναγκάστηκε να συμμαχήσει και να συμφιλιωθεί με αστικούς τομείς, κόμματα και οπορτουνιστές και υπό αυτές τις συνθήκες να αντιμετωπίσει μια έντονη πολεμική από τη δεξιά και τα μεγάλα συγκροτήματα τύπου της ολιγαρχίας που προσπάθησαν να τον ρίξουν το 2005. Παρόλα αυτά η διακυβέρνησή του τού εξασφάλισε την επανεκλογή και διευκόλυνε την καθαρή νίκη της Ντίλμα.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του CEPAL, η Βραζιλία των σχεδόν 200 εκατομμυρίων κατοίκων μείωσε μέσα σε μια δεκαετία τη φτώχεια από 37,5% σε 20,9%. Η ακραία φτώχεια έπεσε από 13.2% σε 6.1%. 21 εκ. άνθρωποι βγήκαν από τη φτώχεια τα τελευταία χρόνια και εξαιτίας αυτού κατά την τελευταία πενταετία το εισόδημα του φτωχότερου 10% αυξήθηκε κατά 50%, ενώ το εισόδημα του πλουσιότερου 10% ανέβηκε κατά 7%. Στην κυβέρνηση της Ντίλμα τα προγράμματα κατά της φτώχειας καλύπτουν σχεδόν 50 εκ. βραζιλιάνους και στηρίζονται σε προϋπολογισμό 11,5 εκ. δολαρίων, 60% περισσότερα σε σχέση με το τέλος της κυβέρνησης Λούλα το 2010. Η Βραζιλία έχει αυτή τη στιγμή το χαμηλότερο δείκτη ανεργίας της ιστορίας της. Στοιχεία που μιλάνε από μόνα τους.
Ο Λούλα, μαζί με τη Ντίλμα, είναι και παραμένει μια εμβληματική φιγούρα της Λατινικής Αμερικής που νίκησε τον ALCA [3] και έφτιαξε εργαλεία ανεξαρτησίας, ενότητας και ολοκλήρωσης. Η UNASUR, η μετανεοφιλελεύθερη MERCOSUR και η CELAC δεν θα ήταν εφικτές χωρίς τη συμμετοχή τους. Με τις κυβερνήσεις τους η αυτοεκτίμηση των βραζιλιάνων έχει ανεβεί όσο ποτέ και η περηφάνια, που πιστοποιείται στις διαμαρτυρίες, το δείχνει αυτό. Αλλά εδώ το ερώτημα είναι τι λείπει για να μετασχηματιστεί ένα κοινωνικό πανόραμα τόσο δραματικό όπως αυτό που κληρονομήθηκε από το ΡΤ [4] και τι λάθη πρέπει να διορθωθούν συγκεκριμένα.
Οι δρόμοι της χώρας που αγαπάει περισσότερο το ποδόσφαιρο καταγγέλουν την εξωπραγματική δημόσια δαπάνη για τα έργα του Κυπέλλου Συνομοσπονδιών και του Μουντιάλ, και προτείνουν αυτοί οι πόροι να αφιερωθούν στην εκπαίδευση και την υγεία, όπου συνεχίζουν να υπάρχουν μεγάλες ελλείψεις. Επίσης επικρίνουν τη διαφθορά, ένα ενδημικό κακό, που τώρα ακριβώς προκαλεί τη μεγαλύτερη αγανάκτηση. Η Ντίλμα έχει διώξει οκτώ υπουργούς λόγω υποψιών διαφθοράς, κάτι που δεν έκανε κανένας προηγούμενος πρόεδρος. Στην πραγματικότητα είναι πολύ νωρίς και τα γεγονότα έχουν τρέξει πολύ γρήγορα για να έχουμε μια ιδέα για την έκταση και για όλα τα αιτήματα του κινήματος.
Ο καπιταλισμός ζει την πιο βαθιά κρίση του και δεν έχει λύσει για τους λαούς. Χτυπάει χωρίς έλεος τους νέους, οι οποίοι σήμερα έχουν πρόσβαση σε μια γρήγορη ροή πληροφόρησης (και αποπληροφόρησης), προηγουμένως αδιανόητης. Η Βραζιλία υπομένει μια μονοπωλιακή και πολύ αντιδραστική μαφία των μίντια, που προσπαθεί ήδη να χειραγωγήσει τις διαμαρτυρίες, αλλά υστερεί σε εναλλακτικά μέσα που να δίνουν φωνή στο λαό και να προωθούν τον απαραίτητο διάλογο. Ο κίνδυνος είναι ένα κοινωνικό κίνημα με αιτία αλλά χωρίς κατεύθυνση να ανοίξει το δρόμο για την επιστροφή της δεξιάς το 2014, μια πραγματική καταστροφή. Είναι η ώρα της ενότητας, και της σεμνότητας, της αριστεράς.
[1] Ο Angel Guerra Cabrera είναι κουβανός δημοσιογράφος που μένει μόνιμα στο Μεξικό και αρθρογραφεί στην εφημερίδα La Jornada.
[2] Με το βασικό μισθό γύρω στα 300 δολάρια.
[3] Αναφέρεται στην ιστορική σύνοδο του Μαρ ντε Πλάτα το 2005, όπου ο Λούλα, ο Νέστορ Κίρχνερ, ο Τσάβες και οι περισσότεροι λατινοαμερικάνοι ηγέτες απέρριψαν το σύμφωνο ελεύθερου εμπορίου Βόρειας και Νότιας Αμερικής που προσπαθούσε να επιβάλει η κυβέρνηση Μπους.
[4] Partido dos Trabalhadores, Κόμμα των Εργατών. Το κόμμα από το οποίο προέρχονται ο Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα και η Ντίλμα Ρούσεφ. Σοσιαλδημοκρατικής ιδεολογίας, κυβερνά στη Βραζιλία από το 2003.
Σχόλιο: Συνεχίζονται για πάνω από 10 ημέρες οι δυναμικές κινητοποιήσεις που συγκλονίζουν 100 περίπου πόλεις της Βραζιλίας με συνολική συμμετοχή 1 εκατομμυρίου πολιτών. Η πρόεδρος Ντίλμα Ρούσεφ ακύρωσε το ταξίδι της στην Ιαπωνία για να συγκαλέσει έκτακτη σύσκεψη το πρωί της Παρασκευής. Παρόλο που οι μεγαλύτεροι δήμοι του Σάο Πάολο και του Ρίο ντε Ζανέιρο πήραν πίσω τις αυξήσεις στις συγκοινωνίες, οι οποίες είχαν πυροδοτήσει αρχικά τις αντιδράσεις, οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας συνεχίζονται και στην ατζέντα των διαδηλωτών έχουν προστεθεί αιτήματα για αυξήσεις στους προϋπολογισμούς της δημόσιας υγείας και εκπαίδευσης, βελτίωση των δημόσιων υπηρεσιών και κριτική για τις πολυδάπανες αθλητικές διοργανώσεις που έχει αναλάβει η Βραζιλία. Οι ταραχές σε κάποιες περιπτώσεις ήταν βίαιες, με δύο θύματα ήδη και εκατοντάδες τραυματίες, ενώ έχουν αναφερθεί βανδαλισμοί και απόπειρες εμπρησμού δημοσίων κτιρίων
Τα προβλήματα που έχουν προκαλέσει τις αντιδράσεις είναι υπαρκτά και τα αιτήματα μπορούν να χαρακτηριστούν δίκαια. Ωστόσο, μέχρι στιγμής τουλάχιστο, το κίνημα δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ταξικό δεδομένου ότι το προφίλ του μέσου διαδηλωτή είναι νέος, με ανώτερη μόρφωση και γόνος μεσοαστικής οικογένειας. Επίσης το γεγονός ότι δεν έγινε δεκτή από τους διοργανωτές η συμμετοχή στις κινητοποιήσεις κομμάτων, εργατικών και φοιτητικών συνδικάτων θυμίζει "αγανακτισμένους" στην Ευρώπη. Τελευταία έχουν δηλώσει την υποστήριξή τους διάφορες ετερόκλητες ομάδες, από οργανώσεις ιθαγενών και προοδευτικοί διανοούμενοι και καλλιτέχνες μέχρι καλοπληρωμένοι ποδοσφαιριστές. Τα δε συστημικά (ντόπια και διεθνή) μέσα ενημέρωσης αρέσκονται να προβάλουν τις διαμαρτυρίες είτε ως αποκλειστικά αντικυβερνητικές, είτε με τη φιλοσοφία των "χρωματιστών επαναστάσεων". Σε κάθε περίπτωση αναμένουμε με πολύ ενδιαφέρον τις εξελίξεις, για να δούμε αν η "βραζιλιάνικη έκπληξη", όπως την περιγράφει ο κουβανός αρθρογράφος, θα είναι θετική ή αρνητική (Yannis Tsal).