Πηγή: Rebelión
Στις 8 Οκτώβρη 1969, δύο χρόνια ακριβώς μετά την πτώση του Ερνέστο Τσε Γκεβάρα στη Βολιβία, η επαναστατική οργάνωση «Κίνημα Εθνικής Απελευθέρωσης – Τουπαμάρος» [MLN - Tupamaros] κάνει μια εντυπωσιακή ενέργεια: Καταλαμβάνει την πόλη Πάντο, 30 χλμ περίπου από την πρωτεύουσα Μοντεβιδέο. Η περίφημη αυτή επιχείρηση ονομάστηκε La Toma de Pando [η κατάληψη του Πάντο].
Η πρώτη φάση της επιχείρησης είχε απόλυτη επιτυχία. 49 μαχητές, χωρισμένοι σε 6 ομάδες, κατέλαβαν μεταξύ 1.00 και 1.20 μ.μ. το αστυνομικό τμήμα, το σταθμό της πυροσβεστικής, το τηλεφωνικό κέντρο και τρεις τράπεζες της πόλης, από τις οποίες κατέσχεσαν περίπου 350.000 δολάρια. Κατά την υποχώρησή τους όμως οι Τουπαμάρος συγκρούστηκαν με ισχυρές αστυνομικές δυνάμεις, με αποτέλεσμα το θάνατο τριών μαχητών (Ρικάρντο Σαμπάλσα, Χόρχε Σαλέρνο και Αλφρέντο Κουλτέγι) καθώς και ενός αστυνομικού. Την ίδια μέρα συνελήφθηκαν πάνω από 20 στελέχη της οργάνωσης.
Ο σκοπός της ενέργειας αυτής των Τουπαμάρος ήταν αφενός συμβολικός, για να τιμηθεί η μνήμη του επαναστάτη Τσε Γκεβάρα, αφετέρου πρακτικός, για να εφοδιαστεί η οργάνωση με όπλα και χρήματα. Ένας παράπλευρος στόχος ήταν να αφυπνιστεί μετά από μια δυναμική ενέργεια το εργατικό και φοιτητικό κίνημα της Ουρουγουάης, το οποίο αντιμετωπιζόταν με σκληρότητα από την συγκαλυμμένη δικτατορία του Πατσέκο Αρέκο μεταξύ 1968-1969.
Σύμφωνα με τον Χερμάν Γκονσάλες, πρώην μέλος της οργάνωσης, «οι Τουπαμάρος ήμασταν μια ομάδα ανθρώπων με καλές προθέσεις και πεποιθήσεις, που διεξήγαγε έναν κοινωνικό και πολιτικό αγώνα. Ήμασταν άνθρωποι καλοπροαίρετοι που προσπάθησαν να πετύχουν ορισμένα πράγματα. Αλλά ποτέ δεν ήμασταν στρατιωτικοί. Η αποχώρηση από το Πάντο αυτό έδειξε, ότι δεν ήμασταν στρατιωτικοί, δεν ήμασταν αντάρτες· ήμασταν φοιτητές, νέοι, εργάτες που κάναμε πολιτικό αγώνα με όπλα. Η απόφαση να διαφύγουμε στο ύπαιθρο και σχεδόν να διαλυθούμε δεν ήταν απόφαση ενός στρατού τακτικά οργανωμένου, ήταν αποτέλεσμα της έλλειψης αντανακλαστικού μάχης των συντρόφων».
Ένα άλλο παλιό στέλεχος της οργάνωσης, ο Χούλιο Μαρενάλες, συμφωνεί: «Η επιχείρηση, καλά εκτελεσμένη στο πρώτο μέρος της, εξαιτίας λαθών κατά την αναδίπλωση κατέληξε σε στρατιωτική αποτυχία. Πεθαίνουν τρεις αγωνιστές και αιχμαλωτίζονται καμιά τριανταριά, ανάμεσά τους ένα στέλεχος πρώτης γραμμής [1]. Κατά παράδοξο τρόπο, με την επιχείρηση Πάντο επαναλήφθηκε το φαινόμενο της 22ας Δεκεμβρίου 1966. Από μια ήττα σε στρατιωτικό επίπεδο προέκυψε μια πολιτική ανάπτυξη. Αυτή η ανάπτυξη που έλαβε χώρα μετά το Πάντο, εν πολλοίς σημάδεψε την οργάνωση και ήταν ένας από τους παράγοντες που οδήγησε στη μετέπειτα ήττα. Η τόσο γρήγορη ανάπτυξη δεν επέτρεψε την επαρκή εκπαίδευση των μαχητών στην παρανομία.»
Πράγματι, από το 1970 οι Τουπαμάρος αλλάζουν τη στρατηγική τους, με συχνότερες και μεγαλύτερης κλίμακας επιχειρήσεις. Γίνονται απαγωγές δικαστικών, διπλωματών, πρακτόρων της CIA [2], πολιτικών. Εκτελούνται βασανιστές και γίνονται βομβιστικές επιθέσεις σε στόχους συμφερόντων των βορειοαμερικανών και της ολιγαρχίας, καθώς σε σύμβολα του καθεστώτος. Σταδιακά συλλαμβάνονται όλα τα ηγετικά στελέχη της οργάνωσης, μέχρι το 1972 που είναι η χρονιά της ήττας των Τουπαμάρος. Την επόμενη χρονιά τον έλεγχο της χώρας θα πάρει και τυπικά μια στρατιωτική δικτατορία, που θα παραμείνει μέχρι το 1985.
Αυστηρά, η MLN-Tupamaros δεν ήταν ποτέ ένοπλη οργάνωση, αν και έκανε επιχειρήσεις εφοδιασμού και ένοπλη προπαγάνδα. Διαφοροποιούνταν από τις υπόλοιπες οργανώσεις της παραδοσιακής αριστεράς ως προς τη μεθοδολογία πολιτικής δράσης. Πραγματοποιούσαν πολλές καταλήψεις για να μιλήσουν με τους εργάτες και να κάνουν πολιτικές προτάσεις. Η οργανωτική αρχή ήταν μια δομή ομόκεντρων κύκλων: «πτέρυγες» (columnas) των περίπου 100 μελών, και γύρω από καθεμία υπήρχε μια «περιφέρεια υποστήριξης». Στον πυρήνα βρισκόταν η επίσημη οργάνωση, και προς τα έξω η σχέση ήταν πιο χαλαρή.
Αργότερα, η ανάγκη για περισσότερη πολιτική δουλειά έκανε αναγκαία τη δημιουργία μιας επίσημης πολιτικής πτέρυγας, που ονομάστηκε «Πτέρυγα 70». Αυτή η πτέρυγα ήταν συνδεδεμένη με το «νόμιμο σκέλος» της οργάνωσης, το Κίνημα Ανεξαρτησίας της 26ης Μάρτη, αργότερα ιδρυτικό συστατικό της πολιτικής συμμαχίας του Ευρέος Μετώπου (Frente Aplio) [3].
Εδώ έζησε ο Ρικάρντο Σαμπάσλα Ουάκσμαν 1948-1969. Έγινε μέλος της ομάδας ιδεαλιστών και οραματιστών νέων που ήθελαν μια καλύτερη πατρίδα όπως την οραματίστηκε ο Αρτίγκας [4]. Εντάχθηκε στους Τουπαμάρος. Συμμετείχε στη λεγόμενη Κατάληψη του Πάντο και τραυματίστηκε στην περιοχή Κάπρα, έπεσε στο ματωμένο έδαφος με πολλές πληγές, εκτελέστηκε με μια σφαίρα στο λαιμό από ένα στρατιώτη που έλαβε τη διαταγή από ένα συνταγματάρχη. Είναι γνωστό το όνομα και των δύο. Μίνας, Απρίλιος 2009. Επιτροπή Αλήθειας.
(Τιμητική πλακέτα έξω από σχολείο της πόλης Μίνας, προς τιμήν του Σαμπάλσα)
«Η Λατινική Αμερική ήδη το φωνάζει, είναι η ανεξαρτησία που πλησιάζει».
(Στίχος του Χόρχε Σαλέρνο, εκ των τριών πεσόντων στο Πάντο, από το ποίημά του «Το μονοπάτι είναι χαραγμένο»).
«Αν σήμερα τραγουδώ στο παρελθόν της νεκρής πέτρας και ανακαλώ τις αναμνήσεις των Θηβών, είναι γιατί το παρόν ξεπροβάλει στο παρελθόν σου».
Τσε
[1] Εννοεί μάλλον τον Φερνάντες Ουιδόμπρο.
[2] Μεταξύ
αυτών του διαβόητου Νταν Μιτριόνε. Η ιστορία αυτής της απαγωγής που κατέληξε
στην εκτέλεση του πράκτορα είναι η υπόθεση της ταινίας «Κατάσταση πολιορκίας»
του Κώστα Γαβρά.
[3] Το Frente Amplio κέρδισε τις εκλογές το 2004 με
επικεφαλής τον Ταβαρέ Βάσκες και ξανά το 2009 με τον Πέπε Μουχίκα, βετεράνο Τουπαμάρο.
[4] José Gervasio Artigas (1764-1850). Ήρωας της ανεξαρτησίας της Ουρουγουάης
από το ισπανικό στέμμα.
Συμπληρωματικές πηγές:
ΤΟΥΠΑΜΑΡΟΣ: Ημερολόγιο Φυλακής (εκδόσεις Κουκκίδα) La toma armada de la ciudad de Pando por el movimiento guerrillero tupamaro (El Muerto III)
Wikipedia