Aπό τις 16 Αυγούστου, η Βραζιλία έχει εισέλθει επισήμως στην προεκλογική περίοδο του πρώτου γύρου για την ανάδειξη του νέου της προέδρου της χώρας.
Από τις 16 Αυγούστου, η Βραζιλία έχει εισέλθει επισήμως στην προεκλογική περίοδο του πρώτου γύρου για την ανάδειξη του νέου της προέδρου της χώρας. Βέβαια, ατύπως η προεκλογική περίοδος έχει ξεκινήσει ήδη – ιδίως και μετά την αθώωση του πρώην προέδρου Λουΐζ Ινάσιου «Λούλα» ντα Σίλβα από τις κατηγορίες για διαφθορά που τον βάραιναν. Από εκείνη τη στιγμή ήταν βέβαιο πως ο αριστερός Λούλα θα θέσει ξανά υποψηφιότητα εναντίον του νυν ακροδεξιού προέδρου Ζαΐχ Μπολσονάρου.
Με τον υποψήφιο του Κόμματος των Εργατών (ΡΤ) να προηγείται σταθερά στις δημοσκοπήσεις του ακροδεξιού προέδρου, καίτοι δεν μοιάζει να μπορεί να κερδίσει από τον α’ γύρο, η πολιτική αντιπαράθεση δεν έχει περιορισθεί μόνο στις προγραμματικές θέσεις των κομμάτων για τη νέα κυβέρνηση. Ιδίως από την πλευρά του Μπολσονάρου, ο οποίος τηρώντας τη λαϊκιστική του στρατηγική προσπαθεί με συνεχόμενα «κτυπήματα κάτω από τη ζώνη» και υπερβολές να πλήξει το γόητρο του αντιπάλου του και να καλύψει την απόσταση στις σφυγμομετρήσεις. Άλλωστε, όλοι οι αναλυτές προβλέπουν ότι η προεκλογική εκστρατεία θα χαρακτηρισθεί από πολιτική βία κάθε μορφής.
Πατώντας στο παρελθόν ή μάλλον σε μία στερεότυπη και όχι πλήρως δικαιωμένη παραλλαγή του, ο Μπολσονάρου πασχίζει να δημιουργήσει εκείνη τη λυσσαλέα πόλωση που είχε οδηγήσει τη Βραζιλία να απορρίψει το ΡΤ και μάλιστα να δημιουργήσει και μία γενοτυπικού τύπου αποστροφή σε κάποιους για ο,τιδήποτε θύμιζε τη διακυβέρνηση των Λούλα και Ντίλμα Ρούσεφ. Ιδίως οι επικλήσεις για το «διεφθαρμένο» κράτος της τελευταίας, που καθαιρέθηκε με συνταγματικό πραξικόπημα, αποσκοπεί στο να συνδεθεί και ο ίδιος ο Λούλα με την πολιτική εκείνη περιπέτεια. Και δεν είναι μόνον η αφηρημένη αναφορά σε ένα «ένοχο» παρελθόν του ΡΤ με την οποία ο Μπολσονάρου επιχειρεί να αμαυρώσει τον αντίπαλό του. Τις τελευταίες ημέρες μία άλλη ιλαρή κατηγορία για τις ηθικές και θρησκευτικές του πεποιθήσεις προστέθηκε στο οπλοστάσιο των επιχειρημάτων του Μπολσονάρου απέναντι στον Λούλα. Μία εξωφρενική κατηγορία προωθήθηκε από το περιβάλλον του Μπολσονάρου, ο οποίος βασίζει μεγάλο μέρος της εκλογικής του δύναμης στην επιρροή που έχει στο θρησκευόμενο ακροατήριο και δη τους ευαγγελιστές. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, προνομιακό όχημα του Μπολσονάρου για να ασκεί την προπαγάνδα του, πλημμύρισαν με την είδηση πως ο Λούλα και η σύζυγός του Ζάνζα έχουν προσηλυτισθεί σε αφρικανικής προέλευσης θρησκείες και συμμετέχουν σε τελετές μαγγανείας. Μάλιστα στις κακολογίες αυτές επιστρατεύθηκε και η σύζυγος του Μπολσονάρου, Μισέλ, η οποία με αναρτήσεις της στηλίτευσε ως αντιχριστιανικές τις προθέσεις του Λούλα να θέσει σε πλήρη ισχύ τον Νόμο του 2003 για την Ελευθερία Πίστης, συμμεριζόμενη τις ακραίες απόψεις που θέλουν τον Λούλα «να έχει πουλήσει την ψυχή του για να κερδίσει τις εκλογές».
Το PT μέχρι στιγμής, αλλά και πιθανότατα στο μέλλον θα αποφύγει οποιαδήποτε εμπλοκή σε θέματα που άπτονται της θρησκείας ή του πατριωτισμού, συγκρουόμενο σε μία από τις αγαπημένες πολιτικές αρένες του Μπολσονάρου. Άλλωστε τον τόνο έδωσε και ο υπεύθυνος επικοινωνίας του Ρούι Φαλκάου, τονίζοντας πως «θα συνεχίσουμε να συζητάμε τα προβλήματα του λαού, τα οποία είναι πραγματικά» και όχι για ψευδοπροβλήματα.
Ο Λούλα από την πλευρά του όλο αυτό το διάστημα έχει επιδοθεί σε μία εκστρατεία να πείσει τον επιχειρηματικό κόσμο ότι το οικονομικό του πρόγραμμα και η φορολογική του μεταρρύθμιση δεν πρόκειται να πλήξουν το επιχειρείν, που ο Μπολσονάρου με τα μέτρα του και τις εκτεταμένες ιδιωτικοποιήσεις ευνόησε ιδιαίτερα στη διάρκεια της προεδρίας του. Την ίδια προσπάθεια καταβάλλει ο Λούλα και με τους μεγάλους γαιοκτήμονες και τους βιομηχάνους του αγροτοδιατροφικού τομέα, που βλέπουν στην περιβαλλοντική πολιτική του Λούλα ένα εμπόδιο στην εξάπλωσή τους. Η ανοχή που έδειχνε ο Μπολσονάρου στην αποψίλωση του τροπικού δάσους για καλλιέργειες και υπερεξόρυξη στην αλόγιστη χρήση λιπασμάτων και στη δουλοπαροικία εκτόξευσε τα κέρδη και τις περιουσίες των μεγάλων γαιοκτημόνων. Συνεπώς η αποστολή του Λούλα δυσχεραίνεται και οι μεταρρυθμίσεις που υπόσχεται δεν είναι βέβαιο ότι δεν θα συναντήσουν αντιδράσεις από το κατεστημένο. Ο ίδιος δεν σταματά διαρκώς να παραπέμπει στην εμπειρία της δικής του προεδρίας (2003-2010), όταν άφησε στους επιγόνους του μία αδιαμφισβήτητη κληρονομιά με οικονομική ανάπτυξη και κοινωνικές προόδους. Ο Λούλα θα εστιάσει ιδιαίτερα στην οικονομία και τις πολιτικές κοινωνικής αρωγής, που μετά την πανδημική κρίση και την παρούσα ύφεση λόγω της ανόδου των τιμών σε ενέργεια και προϊόντα καθίστανται παραπάνω από αναγκαίες. Ενδεικτικό σημείο είναι πως από το 2004 η πείνα αυξήθηκε 63% στη Βραζιλία.
Στο σημείο αυτό μεγάλη σημασία δίνεται από τον Λούλα στη φορολογική μεταρρύθμιση, που θα στηρίζεται στην απλοποίησή της και τα κλιμάκια, μειώνοντας τους φόρους κατανάλωσης και αυξάνοντας τη φορολόγηση στα υψηλότερα κλιμάκια. Η προστασία του περιβάλλοντος βρίσκεται υψηλά στις κυβερνητικές προτάσεις του αριστερού ηγέτη, περιλαμβάνοντας αλλαγές για την κατανάλωση της ενέργειας, για τη δημιουργία υγιεινών και βιώσιμων διατροφικών προγραμμάτων και μέτρα για την οικολογική και ενεργητική μετάβαση. Παράλληλα, προβλέπει προστασία από την «αρπακτική χρήση» των φυσικών πόρων της χώρας, προστασία της Αμαζονίας και καταπολέμηση των περιβαλλοντικών εγκλημάτων. Ένας τομέας που σχετίζεται άμεσα και με τις κοινωνικές ανισότητες και την εγκληματικότητα στη Βραζιλία και που για τη συντριπτική πλειονότητα (65%) των κατοίκων η κυβέρνηση του Μπολσονάρου δεν έχει να επιδείξει τίποτε.
Το πρόγραμμα του ΡΤ προβλέπει επέκταση των κοινωνικών προγραμμάτων για την εύρεση εργασίας και την κατάρτιση, ενώ θα επεκταθεί το πρόγραμμα βοήθειας των νοικοκυριών Borsa Familia με παράλληλη ενίσχυση των προγραμμάτων για πρόσβαση σε κατοικία. Στο σημείο αυτό θα ενισχυθούν και τα μέτρα ασφάλειας των πολιτών με την ενοποίηση του προγράμματος δημόσιας ασφάλειας σε όλη τη χώρα, αντί για την ισχύ διαφορετικών σχεδίων ανά ομόσπονδο κρατίδιο. Πέρα από τα κάθε είδους εγκλήματα ανησυχητική είναι και η αύξηση τα τελευταία χρόνια των νεοναζιστικών επιθέσεων στη χώρα, που οι πολιτικές και η ιδεολογική προπαγάνδα του Μπολσονάρου ενάντια στους «δικαιωματιστές», τη ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα, τις μειονότητες μοιάζει να τις συδαυλίζουν, να τις υποθάλπουν και να τις ενισχύουν – ιδίως με τις διατάξεις του υπέρ της οπλοκατοχής και της «νόμιμης άμυνας».
Ο Μπολσονάρου από την πλευρά του, βλέποντας πως υπολείπεται του Λούλα στις δημοσκοπήσεις (45-35% αντίστοιχα), προφανώς και θα επιστρατεύσει κάθε γνωστή τακτική. Πρωτίστως το κεντρικό σύνθημα είναι η «ελευθερία». Ένα σύνθημα που επικαλείται κάθε δεξιός λαϊκιστής, από τον Τραμπ, την Αγιούσο, τον Όρμπαν μέχρι τον Σαλβίνι. Ελευθερία οικονομική, θρησκευτική (δηλ. μόνο χριστιανική και μάλιστα ευαγγελική), έκφρασης (υπονοώντας, ιδίως όταν πρέπει να σπιλώνεις αντιπάλους και να ψεύδεσαι), ελευθερία του να υπερασπίζεσαι τα δικαιώματά σου (με την άρρητη υποσημείωση του «μόνον όταν είσαι χριστιανός ή λευκός») ή της ανεμπόδιστης χρήσης των φυσικών πόρων. Έτσι ο Μπολσονάρου θα επικεντρωθεί στα όποια επιτεύγματα έχει να επιδείξει η κυβέρνησή του, ιδίως στον οικονομικό τομέα και κυρίως στο κυβερνητικό πρόγραμμα οικογενειακής βοήθειας Auxílio Brasil, το οποίο αντικατέστησε το Bolsa Família και του οποίου τα ποσά αυξήθηκαν 80 ημέρες πριν από τις εκλογές με προεδρικό διάταγμα. Μάλιστα την Παρασκευή 12 Αυγούστου, ο Μπολσονάρο πήγε στο Σολ Νασέντσι, μια από τις φτωχότερες διοικητικές περιοχές της Ομοσπονδίας για να γυρίσει το βίντεο, που θα διαφήμιζε το πρόγραμμά του με μια από τις οικογένειες που επωφελείται από το Auxílio Brasil. Μέρος αυτής της στρατηγικής θα είναι και η προσπάθεια να υπενθυμισθεί η επίθεση με μαχαίρι που είχε δεχθεί στην προεκλογική εκστρατεία του 2018 και σήμανε την απαρχή της εκτόξευσής του ως νικηφόρου αντιπάλου του ΡΤ αρχικά και κατόπιν ως προέδρου. Και φυσικά θα προσπαθήσει να ενισχύσει τον «αντιπετισμό» κάνοντας συγκρίσεις με την κυβέρνηση της Ντίλμα Ρούσεφ. Ο Μπολσονάρου θα τονίσει πως στην εποχή της χάθηκαν «λόγω της διαφθοράς» θέσεις εργασίας, ενώ παράλληλα θα επικαλείται την αύξηση των αντίστοιχων ποσοστών επί δικής του προεδρίας -ακόμη και μέσα στην πανδημία. Ο Βραζιλιάνος πρόεδρος θα επιδιώξει επίσης να ξυπνήσει στο εκλογικό σώμα ένα αίσθημα φόβου και αβεβαιότητας απέναντι σε μία νέα κυβέρνηση Λούλα. Ιδίως για τους μικρομεσαίους επιχειρηματίες, καθώς ο Μπολσονάρου υποστηρίζει πως η πολιτική του υπέρ της ελεύθερης αγοράς και η φορολογική χαλαρότητα έχουν βοηθήσει την κερδοφορία του επιχειρηματικού τομέα και τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Η τακτική αυτή του φόβου για τα κεκτημένα μάλλον θα τη δούμε να ξεδιπλώνεται σε ένα μεταγενέστερο στάδιο της εκστρατείας, όταν πλέον η προεκλογική προπαγάνδα στην τηλεόραση και το ραδιόφωνο θα έχει φουντώσει.
Για το περιβάλλον ο Μπολσονάρου απλά υπόσχεται ενίσχυση των πολιτικών που θα ευνοούν ακόμη περισσότερη τεχνολογική ανάπτυξη στους τομείς που χρησιμοποιούν ή εκμεταλλεύονται φυσικούς πόρους, έτσι ώστε να ενισχύεται μεν η παραγωγή, αλλά θα γίνεται σεβαστό και το περιβάλλον. Και για τούτο προτείνει περαιτέρω ενίσχυση των τομέων της εξόρυξης και της γαιοκαλλιέργειας. Στο σχέδιό του κεντρικό τομέα έχει η ανάδειξη της Βραζιλίας σε παγκόσμιο παραγωγό διατροφικών προϊόντων και υπόσχεται μέτρα που θα εγγυώνται τη διατροφική ασφάλεια της χώρας. Μόνο που στη διάρκεια της προεδρίας του η ενίσχυση των τομέων αυτών συνοδεύθηκε με ακόμη μεγαλύτερη αποψίλωση δασών, παράνομες πυρκαγιές στην Αμαζονία, βίαιες μετακινήσεις πληθυσμών κλπ. Όσον αφορά την καταπολέμηση των κοινωνικών ανισοτήτων, τη δημόσια ασφάλεια , την υγεία, όλο το πρόγραμμα του Μπολσονάρου περιστρέφεται στην δική του εικόνα της «οικογένειας». Μία εικόνα που αναδεικνύει την αναχρονιστική αντίληψη για μία οικογένεια που ζει υπό το πνεύμα των χριστιανικών αρχών, με σαφή διάκριση φύλων και ρόλων άνδρα-γυναίκας, χωρίς σεξουαλικές παρεκκλίσεις κλπ.
Στον τομέα της ασφάλειας, ο Μπολσονάρου πιστεύει στην πανάκεια της τεχνολογίας παρακολούθησης και ελέγχου: περισσότερα drones, περισσότερες κάμερες, αυστηροποίηση της αστυνομίας και κυρίως, δυνατότητες στον πολίτη για αυτοάμυνα, με δικά του όπλα και νόμιμη χρήση τους.
Μέσα σ’ αυτή τη μάχη, που αναμένεται αδυσώπητη, ο Μπολσονάρου θα δώσει κατά τα φαινόμενα πρώτιστη έμφαση στο διαφημιστικό μέρος της εκστρατείας του. Και σε αυτήν την εκστρατεία, που δεν εγκατέλειψε, αλλά ιδιαίτερα ανέπτυξε στη διάρκεια της προεδρίας του, ο ακροδεξιός ηγέτης θα εκμεταλλευθεί μέχρι κεραίας το τρίπτυχο του λαϊκισμού: τσουβάλιασμα ιδεολογικο-πολιτικό στο πρόσωπο του αρχηγού, δημιουργία πόλωσης και δαιμονοποίησης του αντιπάλου και χρήση των μέσων και θεσμών του κράτους για να επιστρωθεί μία μεμβράνη ιδεολογικής ηγεμονίας, που θα μηδενίσει σχεδόν την επιρροή του άλλου διεκδικητή της εξουσίας.
