Πολιτικό μήνυμα ή προαναγγελία ενός νέου νομισματικού κόσμου;
Πηγή – BricsAffairs.gr
Η επιστροφή του νομισματικού ανταγωνισμού
Εδώ και δεκαετίες, το δολάριο των ΗΠΑ αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος. Από τη Συμφωνία του Μπρέτον Γουντς (1944) έως σήμερα, το 80% των διεθνών συναλλαγών πραγματοποιείται σε δολάρια, ενώ οι περισσότερες χώρες διατηρούν τα συναλλαγματικά τους αποθέματα σε αυτό.
Ωστόσο, οι BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Ν. Αφρική) και οι νεότεροι εταίροι τους (ΗΑΕ, Ιράν, Αίγυπτος, Αιθιοπία, Ινδονησία) επιχειρούν να ανατρέψουν τη νομισματική μονοκρατορία των ΗΠΑ, εισάγοντας μια νέα ιδέα:τη δημιουργία ενός κοινού νομίσματος BRICS, ή τουλάχιστον ενός εναλλακτικού συστήματος πληρωμών που να βασίζεται σε τοπικά νομίσματα και πρώτες ύλες.
Η διαδικασία αποδολαριοποίησης έχει ξεκινήσει, ακόμη κι αν δεν έχει ακόμη αποκτήσει θεσμικό χαρακτήρα.
Συγκεκριμένα:Η Κίνα και η Ρωσία πραγματοποιούν πλέον το μεγαλύτερο μέρος των εμπορικών τους συναλλαγών σε γουάν και ρούβλια.
Η Ινδία πληρώνει το ρωσικό πετρέλαιο σε ρουπίες και ντίρχαμ.
Το Ιράν και η Σαουδική Αραβία προωθούν πωλήσεις πετρελαίου σε γουάν μέσω του χρηματιστηρίου της Σαγκάης.
Η Νέα Τράπεζα Ανάπτυξης (NDB) χρηματοδοτεί έργα σε τοπικά νομίσματα, παρακάμπτοντας το δολάριο και τους μηχανισμούς του ΔΝΤ.
Πρόκειται για σταδιακή αλλαγή του τρόπου που λειτουργεί το παγκόσμιο εμπόριο, όχι απαραίτητα με κοινό νόμισμα, αλλά με πολλαπλά νομίσματα συναλλαγών που μειώνουν τη μονοκρατορία του δολαρίου.
Το όραμα ενός “BRICS Coin”
Η ιδέα ενός κοινού νομίσματος εμφανίστηκε για πρώτη φορά επίσημα στη Σύνοδο των BRICS του 2023 στο Γιοχάνεσμπουργκ.
Οι Ρώσοι οικονομολόγοι το παρουσίασαν ως «νόμισμα λογιστικής», δηλαδή όχι χαρτονόμισμα ή φυσικό νόμισμα, αλλά ψηφιακό εργαλείο που θα επιτρέπει συναλλαγές μεταξύ μελών.
Το «BRICS Coin» θα μπορούσε να βασίζεται σε:Καλάθι νομισμάτων (γιουάν, ρούβλι, ρουπία, ρεάλ, ραντ).
Δείκτη πρώτων υλών (χρυσός, πετρέλαιο, φυσικό αέριο, σιτηρά).
Ή μια ψηφιακή πλατφόρμα (CBDC), με ρυθμιστικό μηχανισμό από τη Νέα Τράπεζα Ανάπτυξης.
Η Ρωσία προτείνει ένα «BRICS Pay» – ενοποιημένο δίκτυο πληρωμών που θα συνδέει τις εθνικές ψηφιακές πλατφόρμες (π.χ. το ρωσικό MIR, το ινδικό UPI και το κινεζικό e-CNY).
Πολιτική και νομισματική λογική
Η δημιουργία ενός κοινού νομίσματος έχει έντονο πολιτικό υπόβαθρο:Σηματοδοτεί την ανεξαρτησία από τα δυτικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.
Επιτρέπει τη χρηματοδότηση έργων υποδομής χωρίς πολιτικούς όρους.
Προωθεί την πολυνομισματική ισορροπία έναντι του δολαρίου και του ευρώ.
Ωστόσο, υπάρχουν και τεχνικά ζητήματα:Οι BRICS δεν διαθέτουν κοινή νομισματική πολιτική.
Δεν υπάρχει ενιαία κεντρική τράπεζα ή μηχανισμός σταθερότητας.
Οι οικονομίες των μελών έχουν τεράστιες ανισορροπίες (Κίνα vs Αιθιοπία, Ρωσία vs Βραζιλία).
Ένα κοινό νόμισμα χωρίς πολιτική ένωση θα είχε σοβαρό ρίσκο αποτυχίας, και φυσικά το παράδειγμα της Ευρωζώνης είναι το πιο ενδεικτικό.
Ο ρόλος της Νέας Τράπεζας Ανάπτυξης (NDB)
Η NDB των BRICS ιδρύθηκε το 2015 στη Σαγκάη ως εναλλακτική στην Παγκόσμια Τράπεζα.
Από το 2021 χρηματοδοτεί έργα σε τοπικά νομίσματα και πειραματίζεται με συστήματα ψηφιακών διασυνδέσεων.
Η τράπεζα θα μπορούσε να λειτουργήσει ως «τεχνικός κορμός» ενός μελλοντικού BRICS νομίσματος, λειτουργώντας όπως το ΔΝΤ, αλλά με διαφορετικές προτεραιότητες: ανάπτυξη, όχι δημοσιονομική πειθαρχία.
Η θέση του δολαρίου σήμερα
Παρά τη σταδιακή αλλαγή, το δολάριο παραμένει:88% των παγκόσμιων συναλλαγών (SWIFT, BIS 2024).
60% των συναλλαγματικών αποθεμάτων.
Κύριο νόμισμα αποθήκευσης αξίας για πετρέλαιο, φυσικό αέριο, χρυσό.
Η ισχύς του δεν είναι μόνο νομισματική, αλλά θεσμική: οι ΗΠΑ ελέγχουν τους κανόνες του παιχνιδιού (Bretton Woods institutions, SWIFT, rating agencies).
Άρα, ένα νέο νόμισμα θα πρέπει να προσφέρει εμπιστοσύνη, ρευστότητα και σταθερότητα. Στοιχεία δύσκολα να επιτευχθούν χωρίς ενιαίο πολιτικό κέντρο.
Η στρατηγική διάσταση
Πέρα από τα οικονομικά, το νόμισμα των BRICS είναι στρατηγικό εργαλείο ισχύος.
Η ικανότητα να συναλλάσσεσαι χωρίς δολάριο σημαίνει:Ανεξαρτησία από κυρώσεις.
Ελευθερία στις ενεργειακές αγορές.
Δυνατότητα χρηματοδότησης έργων σε «μη φιλικές» χώρες χωρίς πιέσεις.
Η αποδολαριοποίηση, λοιπόν, είναι μέσο κυριαρχίας, όχι μόνο οικονομικής, αλλά και πολιτικής.
Η Ελλάδα και η Ευρώπη σε αυτό το πλαίσιο
Η Ελλάδα, αν και μικρή οικονομία, επηρεάζεται άμεσα:Η ναυτιλία εξαρτάται από το δολάριο για χρηματοδότηση και εμπορικές συναλλαγές.
Η ενέργεια κοστολογείται σε δολάρια, οπότε κάθε αλλαγή στο νόμισμα αναφοράς επηρεάζει την τιμή εισαγωγών.
Η Ευρώπη ως σύνολο βλέπει την άνοδο των BRICS ως πρόκληση, αλλά και ευκαιρία για πολυνομισματική διαφοροποίηση.
Η Ελλάδα μπορεί να λειτουργήσει ως διπλωματική και εμπορική γέφυρα, προσφέροντας ναυτιλιακές υπηρεσίες, χρηματοοικονομική τεχνογνωσία και παρουσία στη Μεσόγειο.
Τα Πιθανά σενάρια
ΣενάριοΠεριγραφήΠιθανότητα
1. Συμβολικό “BRICS Coin” Ψηφιακή πλατφόρμα συναλλαγών, όχι φυσικό νόμισμα. Υψηλή
2. Καλάθι νομισμάτων / πρώτων υλών Σταθερή αξία βασισμένη σε πόρους. Μεσαία
3. Πραγματικό κοινό νόμισμα Απαιτεί πολιτική & θεσμική ένωση. Πολύ χαμηλή
Το κοινό νόμισμα των BRICS, αν και απέχει από το να γίνει πραγματικότητα, λειτουργεί ήδη ως εργαλείο γεωοικονομικής πίεσης.
Η ιδέα του υποδηλώνει ότι ο κόσμος κινείται προς μια πολυνομισματική εποχή, όπου η ισχύς θα κατανέμεται ανάμεσα σε διαφορετικά νομισματικά κέντρα.
Το δολάριο δεν απειλείται άμεσα, αλλά για πρώτη φορά μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, η μονοκρατορία του αμφισβητείται έμπρακτα.
Και αυτό από μόνο του είναι μια επανάσταση, όχι μόνο νομισματική, αλλά και γεωπολιτική.
