Η παρανομία του Άρθρου ΙΙΙ του Νόμου Χελμς-Μπάρτον: κάποιες αναγκαίες ερωτήσεις και απαντήσεις

Πηγή: www.granma.cu

Ο Jesses Helms και ο Dan Burton, εφευρέτες του επιθετικού Νόμου Helms-Burton.

Το Άρθρο ΙΙΙ αυτού του Νόμου, που επαναφέρει την πιο αναχρονιστική εκδοχή του Δόγματος Μονρόε, αποτελεί μια επίθεση στην ανεξαρτησία και την αξιοπρέπεια της Κούβας και μια προσβολή στην κυριαρχία των υπόλοιπων χωρών του κόσμου, εξαιτίας της πρόθεσής του να εφαρμόσουν οι Ηνωμένες Πολιτείες τη δικαιοδοσία τους και εκτός της επικράτειάς τους.

Ραούλ Αντόνιο Καπότε / internet@granma.cu

18 Γενάρη 2019

Στις 16 Γενάρη του 2019, το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ ανακοίνωσε την απόφαση να αναστείλει μόνο για 45 μέρες την εφαρμογή του άρθρου ΙΙΙ του Νόμου Χελμς-Μπάρτον. 

Το Άρθρο ΙΙΙ αυτού του Νόμου, που επαναφέρει την πιο αναχρονιστική εκδοχή του Δόγματος Μονρόε, αποτελεί μια επίθεση στην ανεξαρτησία και την αξιοπρέπεια της Κούβας και μια προσβολή στην κυριαρχία των υπόλοιπων χωρών του κόσμου, εξαιτίας της πρόθεσής του να εφαρμόσουν οι Ηνωμένες Πολιτείες τη δικαιοδοσία τους και εκτός της επικράτειάς τους. 

Είναι γνωστό ότι υπάρχει ενδιαφέρον, κάθε φορά και μεγαλύτερο, από πλευράς της διεθνούς επιχειρηματικής κοινότητας να επενδύσει στην Κούβα, εξαιτίας του κύρους και της εμπιστοσύνης που έχει καταφέρει να αποκτήσει η χώρα μας. Η διαδικασία των ξένων επενδύσεων προχωρά και ακριβώς αυτό είναι που προσπαθεί να αντιστρέψει η ανακοίνωση της 16ης του Γενάρη.

1. Τι ορίζει το Άρθρο ΙΙΙ;

Το Άρθρο ΙΙΙ ορίζει ότι οι εταιρείες τρίτων χωρών θα είναι υπόλογες έναντι των παλαιών ιδιοκτητών δεσμευμένων κουβανικών περιουσιών ή έναντι των κληρονόμων τους, για ζημιές ή βλάβες, λόγω άσκησης «παράνομου εμπορίου» χρησιμοποιώντας κατασχεμένες περιουσίες.

Επιδιώκει να παραχωρήσει το δικαίωμα αξιώσεων σε εκείνους που δεν ήταν πολίτες των ΗΠΑ όταν οι περιουσίες τους εθνικοποιήθηκαν ή έφυγαν από την χώρα, εγκαταλείποντάς τες. Πόση ανοησία μπορεί να έχει ένας νόμος που επιτρέπει σε πολίτες άλλης χώρας να εμφανίσουν αξιώσεις ενώπιων των δικαστηρίων των ΗΠΑ απέναντι σε επιχειρήσεις τρίτων χωρών, για υποτιθέμενες περιουσίες των οποίων η αξία, επιπλέον, μπορεί να υπολογιστεί κατά πως βολεύει τον υποτιθέμενο ενάγοντα.

Ορίζει ότι τα δικαστήρια των Ηνωμένων Πολιτειών μπορούν να διαιτητεύσουν σε αντιδικίες βασισμένες στο Άρθρο ΙΙΙ εντός των ορίων της κανονικής δικαιοδοσίας τους όσον αφορά ξένες επιχειρήσεις και εξουσιοδοτούν τον Πρόεδρο για να αναστείλει την εφαρμογή σε ισχύ του εν λόγω Άρθρου, καθώς επίσης και για να ακυρώσει, οποιαδήποτε στιγμή, το δικαίωμα της εδραίωσης νέων αντιδικιών για «παράνομο εμπόριο».

2. Πότε θεωρείται ότι μια επιχείρηση τρίτης χώρας κάνει «παράνομο εμπόριο»;

Το Άρθρο ΙΙΙ απευθύνεται σε επενδύσεις πάνω σε κατασχεμένες ιδιοκτησίες και στο άμεσο εμπόριο σε κατασχεμένες ιδιοκτησίες, την διεύθυνση και την ενοικίαση των ιδιοκτησιών αυτών. Το «παράνομο εμπόριο» περιλαμβάνει την επένδυση σε κατασχεμένες ιδιοκτησίες· την κατοχή νόμιμου συμφέροντος σε μια κατασχεμένη ιδιοκτησία, όπως μια υποθήκη ή άλλο βεβαιωμένο συμφέρον πάνω σε αυτήν· ή την πραγματοποίηση άμεσου εμπορίου με αυτές τις περιουσίες, την διεύθυνση ή την ενοικίαση της ιδιοκτησίας. Ορίζει επίσης ότι κάνει παράνομο εμπόριο όποιος συμμετέχει σε μια εμπορική δραστηριότητα, η οποία χρησιμοποιεί μια κατασχεμένη ιδιοκτησία ή επωφελείται με άλλο τρόπο από αυτήν.

3. Γιατί χαρακτηρίζεται για την ακραία εφαρμογή του εκτός επικράτειας των ΗΠΑ;

Διότι παραβιάζει τους κανόνες και τις αρχές του Διεθνούς Δικαίου, αντιβαίνει τους κανόνες του εμπορίου και των διεθνών οικονομικών σχέσεων και γιατί πλήττει την κυριαρχία άλλων Κρατών, κυρίως εξαιτίας της εφαρμογής των διατάξεών του ενάντια σε εταιρείες και πρόσωπα που είναι εγκατεστημένα στο έδαφός των κρατών αυτών.

Έχει απορριφθεί από τη διεθνή κοινότητα, σχεδόν ομόφωνα, στα Ηνωμένα Έθνη, σε εξειδικευμένους διεθνείς οργανισμούς και σε περιφερειακούς οργανισμούς. Πολλές χώρες διαθέτουν εθνικούς νόμους, για να αντιμετωπίσουν τις επιδράσεις αυτού του νόμου εκτός της επικράτειας των ΗΠΑ.

Ανάμεσα στους κεντρικούς στόχους του νόμου Χελμς-Μπάρτον είναι να παρακωλύσουν τις οικονομικές, εμπορικές και χρηματοπιστωτικές σχέσεις της Κούβας με τρίτες χώρες και να επηρεάσουν την ικανότητά της να προσελκύσει απευθείας επενδύσεις ξένου κεφαλαίου για την ανάπτυξή της. Σε αυτό το σκοπό αφιερώνονται ρητά τα άρθρα ΙΙΙ και IV του νόμου.

Αυτή η απόφαση, που η Κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών απειλεί να υιοθετήσει, υποδήλωνει ότι, αντίθετα με αυτά που ορίζει το Διεθνές Δίκαιο και η πρακτική των διεθνών σχέσεων, άτομα ή οικονομικές μονάδες του εξωτερικού με νόμιμες επιχειρήσεις στην Κούβα, απειλούνται να κληθούν να αντιμετωπίσουν αστήριχτες ή παράνομες αξιώσεις ενώπιον των δικαστηρίων των Ηνωμένων Πολιτειών. Είναι γνωστή η συμπεριφορά ορισμένων δικαστηρίων της Φλόριντα, που παρακινείται είτε από πολιτικά κίνητρα ή και δωροδοκία.

4. Πότε μια επιχείρηση τρίτης χώρας υπόκειται στη δικαιοδοσία των δικαστηρίων των Ηνωμένων Πολιτειών;

Πριν μπορέσει να εφαρμοστεί αυτό, χρειάζεται καταρχήν η εταιρεία της τρίτης χώρας να διατηρεί αρκετές εμπορικές συναλλαγές με τις Ηνωμένες Πολιτείες, έτσι ώστε τα δικαστήρια της εν λόγω χώρας να μπορούν να ασκήσουν τη δικαιοδοσία τους πάνω σε αυτήν την εταιρεια. Ακόμα και σε τέτοια περίπτωση, μια ξένη εταιρεία δεν υπόκειται στην δικαιοδοσία τους, εκτός και αν αυτές οι «συστηματικές και συνεχείς» συναλλαγές είναι της τάξης και της ευρύτητας που, σύμφωνα με τα καθιερωμένα κριτήρια, καταστούν λογικό το να εγείρονται αξιώσεις έναντι της εταιρείας αυτής, που να μην έχουν σχέση με τις δραστηριότητές της στις ΗΠΑ. Αυτό είναι μια αναγκαία προϋπόθεση του συνταγματικού νόμου των Ηνωμένων Πολιτειών. Ο Νόμος Χελμς-Μπάρτον δεν θα μπορούσε να τροποποιήσει αυτή τη συνταγματική προϋπόθεση.

5. Γιατί, δυνάμει αυτού που ορίζεται από τον ίδιο το Νόμο Χελμς-Μπάρτον, όλοι οι βορειοαμερικανοί Πρόεδροι από το 1996, συμπεριλαμβανομένου και του Τραμπ το 2017 και 2018, έχουν κάνει διαδοχικά χρήση της εκτελεστικής τους εξουσίας, αναστέλλοντας την εφαρμογή του άρθρου ΙΙΙ κάθε έξι μήνες;

Διότι αναγνωρίζουν ότι είναι αντίθετη με το Διεθνές Δίκαιο και την κυριαρχία των άλλων Κρατών. Επίσης, επειδή κατανοούν ότι η εφαρμογή του θα προκαλούσε αξεπέραστα εμπόδια για οποιαδήποτε προοπτική επίλυσης των αξιώσεων και αποζημιώσεων στους νόμιμους βορειοαμερικανούς ιδιοκτήτες.

Από πλευράς του, το Λαϊκό Επαρχιακό Δικαστήριο της Αβάνας, στις 2 Νοέμβρη του 1999, έκρινε βάσιμη την αγωγή κατά της Κυβέρνησης των Ηνωμένων Πολιτειών για Ανθρώπινες Βλάβες και την καταδίκασε να επανορθώσει και να αποζημιώσει τον κουβανικό λαό με το ποσόν των 181 000 εκατομμυρίων δολαρίων και στις 5 Μάη του 2000, επίσης για οικονομικές ζημιές που προκλήθηκαν στην Κούβα και την καταδίκασε με 121 000 εκατομμύρια δολάρια.

Το Υπουργείο Εξωτερικών έχει επαναλάβει πολλές φορές τη διάθεσή της Κούβας να βρεθεί λύση στις αμοιβαίες αξιώσεις και αποζημιώσεις.

Η επιδίωξη της πλήρους εφαρμογής του άρθρου ΙΙΙ προωθείται παρά την αντίθετη γνώμη σημαντικών κυβερνητικών υπηρεσιών των ΗΠΑ, αλλά και ως αποτέλεσμα της εξουσίας και επιρροής που έχουν καταφέρει να έχουν στην Κυβέρνηση άνθρωποι, των οποίων η πολιτική καριέρα έχει σημαδευτεί από την άνανδρη μνησικακία που τρέφουν ενάντια στην Κούβα και έχει χτιστεί χρησιμοποιώντας το ψέμα και τον εκβιασμό.

Η πλειοψηφία της κοινής γνώμης των Ηνωμένων Πολιτειών αντιτίθεται σταθερά στον οικονομικό αποκλεισμό, όπως αναγνωρίζουν οι πιο αξιόπιστες σφυγμομετρήσεις.

6. Τι θα συνέβαινε αν εφαρμοζόταν το Άρθρο ΙΙΙ όπως ορίζει αυτός ο νόμος και όπως απειλεί η ανακοίνωση του Υπουργείου Εξωτερικών;

Οποιοσδήποτε κουβανός και κάθε κοινότητα της χώρας θα έβλεπαν να παρουσιάζονται ενώπιον των δικαστηρίων των ΗΠΑ αξιώσεις και αγωγές για την ιδιοκτησία της κατοικίας που μένουν, για τους χώρους δουλειάς που εργάζονται, για το σχολείο που φοιτούν τα παιδιά τους, την πολυκλινική που δέχονται ιατρική περίθαλψη, τις εδαφικές περιοχές όπου έχουν οικοδομηθεί οι γειτονιές τους. Και θα μπορέσουν να επαληθεύσουν την επιδίωξη να υφαρπάξουν από τους κουβανούς τον πλούτο της χώρας, τις υποδομές, τις καλλιεργήσιμες εκτάσεις, τις βιομηχανίες, τους ορυκτούς πόρους, το ενεργειακό δυναμικό και τις βάσεις πάνω στις οποίες αναπτύσσεται η επιστήμη και η τεχνολογία και παρέχονται οι υπηρεσίες στον πληθυσμό.

7. Παραβιάζει το Άρθρο ΙΙΙ το Σύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών;

Το Άρθρο ΙΙΙ κυριολεκτικά δεν έχει προηγούμενο στην ιστορία του δικαίου των Ηνωμένων Πολιτειών. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα δικαστήρια των ΗΠΑ θα εξετάσουν σοβαρά τα επιχειρήματα ότι, αυτός ο νόμος, στο σύνολό του, παραβιάζει μια σειρά νομικών θεμελιακών συνταγματικών αρχών των Ηνωμένων Πολιτειών.

Μεταξύ των αντιρρήσεων που διατυπώνονται με βάση το σύνταγμα, βρίσκεται η αναφορά ότι το Κογκρέσο έχει αναλάβει μια δικαστική εξουσία που δεν του αντιστοιχεί, θεσπίζοντας νόμο που λέει ότι οι κατασχέσεις από πλευράς Κούβας ήταν παράνομες.