Η κουβανική απάντηση στον Έμπολα, μεγαλύτερη από το μέγεθος της χώρας

Πηγή: The Washington Post

του Adam Taylor

Ενώ η διεθνής κοινότητα έχει κατηγορηθεί για ολιγωρία στην κρίση του Έμπολα, η Κούβα, μια χώρα με μόλις 11 εκατομμύρια πληθυσμό που ακόμα ζει μια τεταμένη σχέση με τις Ηνωμένες Πολιτείες, έχει αναδειχτεί ως τον βασικό πάροχο ιατρικής εξειδίκευσης στα έθνη της Δυτικής Αφρικής που χτυπήθηκαν από τον Έμπολα.

Την Πέμπτη (3/10), 165 επαγγελματίες υγείας από τη χώρα έφτασαν στη Φριτάουν της Σιέρα Λεόνε, για να πάρουν μέρος στη μάχη εναντίον του Έμπολα - η μεγαλύτερη ιατρική ομάδα από καθε μία ξένη χώρα, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγεία (ΠΟΥ). Αφού εκπαιδευτούν για να αντιμετωπίσουν τον Έμπολα, άλλοι 296 κουβανοί γιατροί και νοσηλευτές θα πάνε στη Λιβερία και τη Γουινέα, τις άλλες δύο χώρες που έχουν χειρότερα χτυπηθεί από την κρίση.



Η Κούβα, με οποιοδήποτε κριτήριο, δεν είναι πλούσια χώρα. Είχε Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν λίγο περισσότερο από 68 δισ. δολάρια το 2011, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, που την τοποθετεί λίγες θέσεις ψηλότερα από τη Λευκορωσία. Με 6.051 δολάρια, το ΑΕΠ της κατά κεφαλή ήταν λιγότερο από 6 φορές του αντιστοίχου της Βρετανίας. Ωστόσο, η επίσημη απάντησή της στον Έμπολα φαίνεται μακράν πιο αποτελεσματική από πολλές χώρες κατά πολύ πλουσιότερες - και χρησιμεύει ως παραιτέρω απόδειξη ότι οι επαγγελματίες υγείας ξεπερνούν το ρούμι και τα πούρα στις κουβανικές εξαγωγές.

Το οικουμενικό σύστημα υγείας της Κούβας κάνει δυνατή αυτή την "εξαγωγή". Η χώρα εθνικοποίησε την ιατρική της περίθαλψη μετά την επανάσταση, βάζοντας τέλος στην ιδιωτική ιατρική περίθαλψη, και εγγυόμενη ελεύθερη ιατρική φροντίδα στο σύνταγμά της. Τα αποτελέσματα έχουν επαινεθεί ευρύτερα. Το 2008, αξιολογώντας 30 χρόνια κουβανικής "επανάστασης της πρωτοβάθμιας περίθαλψης", ο ΠΟΥ σημείωσε εντυπωσιακά επιτεύγματα της χώρας σε συγκεκριμένους ιατρικούς δείκτες. "Αυτοί οι δείκτες - κοντά ή ίσοι με αυτούς αναπτυγμένων χωρών - μιλάνε από μόνοι τους", σημειώνει η Γκέιλ Ριντ, δείχνοντας μια μεγάλη μείωση στον αριθμό θανάτων παιδιών κάτω των πέντε ετών και ένα υψηλό προσδόκιμο ζωής 77 ετών στην Κούβα.

Η επιτυχία της κουβανικής ιατρικής περίθαλψης βασίζεται στην εκπαίδευση των γιατρών. Μετά την Κουβανική Επανάσταση, οι μισοί από τους 6.000 γιατρούς διέφυγαν και η χώρα αναγκάστηκε να αναμορφώσει το εργατικό δυναμικό της. Το εκπαιδευτικό σύστημα αναπτύχθηκε τόσο ώστε μέχρι το 2008, εκπαίδευε κάθε χρόνο 20.000 ξένους για να γίνουν γιατροί, νοσηλευτές και οδοντίατροι, στο μεγαλύτερο ποσοστό χωρίς δίδακτρα.

Ο Έμπολα δεν είναι η πρώτη φορά που κουβανοί εργαζόμενοι στην υγεία έχουν σταλεί να αντιμετωπίσουν μια παγκόσμια καταστροφή. Ακόμα και πίσω στο 1960, αμέσως μετά την επανάσταση, η Κούβα έστειλε γιατρούς στη Χιλή να βοηθήσουν στο αντίκτυπο ενός καταστροφικού σεισμού, και αυτή η πρακτική συνεχίστηκε για  δεκαετίες από τότε.  Το 2005, η Κούβα προσφέρθηκε να στείλει ιατρικό προσωπικό στις Ηνωμένες Πολιτείες μετά τον τυφώνα Κατρίνα (οι οποίοι προφανώς δεν έγιναν δεκτοί).

Το Ρόιτερς αναφέρει ότι αυτό τον καιρό η Κούβα έχει περίπου 50.000 εργαζόμενους στην υγεία που εργάζονται σε 66 χώρες. Εκτός από την καλή φήμη ενεργείων φιλανθρωπίας, η "ιατρική διπλωματία" συχνά φάνηκε ότι εξυπηρετεί πιο πρακτικούς σκοπούς - κατ' εκτίμηση 30.000 εργαζόμενοι στην υγεία βρίσκονται αυτό τον καιρό στη Βενεζουέλα ως μερική πληρωμή για το πετρέλαιο, για παράδειγμα. Η εξαγόμενη ιατρική εξειδίκευση προβλέπεται ότι θα αποφέρει στην Κούβα 8,2 δισ. δολάρια το 2014, σύμφωνα με πρόσφατο δημοσίευμα της κρατικής εφημερίδας Γκράνμα. Υπάρχουν ελπίδες ότι ο "ιατρικός τουρισμός" και η εξαγόμενη ιατρική τεχνολογία θα αποφέρουν μια μέρα αντίστοιχα έσοδα.

Σκίτσο του Latuff

Δεν είναι μια απλή εικόνα. Οι επικριτές διαμαρτύρονται ότι η Κούβα έχει αρχίσει να θυσιάζει την υγεία των πολιτών της για να βγάλει λεφτά στέλνοντας ιατρικό προσωπικό στο εξωτερικό, και οι συνθήκες γι'αυτούς τους ίδιους τους γιατρούς έχει γίνει αντικείμενο κριτικής - οι Los Angeles Times έγραψαν πρόσφατα ότι ένας σημαντικός αριθμός κουβανών εργαζόμενων στην ιατρική περίθαλψη στη Βενεζουέλα εγκατέλειψε τη χώρα για να ξεφύγει από εξαντλητικό φόρτο εργασίας.

Ακόμα κι έτσι, η εμφατική απάντηση της Κούβας στον Έμπολα δείχνει να ξεπερνά τέτοιες κριτικές, για την ώρα τουλάχιστον. Το μέγεθος του κουβανικού ιατρικού κλιμακίου στη Σιέρρα Λεόνε, τη Λιβερία και τη Γουινέα φαίνεται μεγαλύτερο από πολύ μεγαλύτερων χωρών, όπως η Κίνα. Το Ισραήλ, μια πλουσιότερη χώρα με συγκρίσιμο πληθυσμό, προκάλεσε αρνητικές εντυπώσεις την προηγούμενη εβδομάδα όταν αρνήθηκε στις επικλήσεις να στείλει ιατρικές ομάδες.

"Τα χρήματα και τα υλικά είναι σημαντικά, αλλά αυτά τα δύο πράγματα από μόνα τους δεν μπορούν να σταματήσουν τη διάδοση του Έμπολα", είπε η Μάργκαρετ Τσαν, γενική διευθύντρια του ΠΟΥ τον προηγούμενο μήνα. "Οι ανθρώπινοι πόροι είναι καθαρά η πιο σημαντική ανάγκη μας".



Σημείωση του Cubadebate

Μιλώντας για "δάνεια υγείας" στην Κούβα και τη μετανάστευση κάποιων εργαζομένων υγείας μέσω των αποστολών, η Washington Post αγνοεί ή παραβλέπει ορισμένα στοιχεία ανάλυσης, που μας φαίνονται σημαντικά να σημειώσουμε:

• Παρά τις χιλιάδες κουβανών γιατρών σε αποστολές αλληλεγγύης, η Κούβα συνεχίζει να είναι ανάμεσα στις 5 πρώτες χώρες του κόσμου με καλύτερη αναλογία γιατρών ανά κατοίκους, γιατρών που προσφέρουν υπηρεσίες στο εθνικό σύστημα υγείας. Οι δείκτες υγείας στον πληθυσμό δεν έχουν υποχωρήσει αυτά τα χρόνια, αλλά συνεχίζουν να βελτιώνονται ποιοτικά.
• Η χώρα έχει ξεκινήσει ένα ευρύ σχέδιο επισκευών στις εγκαταστάσεις υγείας και τελειοποίησης στο σύστημα φροντίδας, εμβαθύνοντας στις ανεπάρκειες που είναι γνωστές στις υπηρεσίες.
• Οι Ηνωμένες Πολιτείες αναπτύσσουν ένα πρόγραμμα κινητροδότησης για έξοδο επαγγελματιών της κουβανικής υγείας που υπηρετούν σε αποστολές σε άλλες χώρες, στο οποίο διοχετεύουν οικονομικούς και ανθρώπινους πόρους, πέραν της παραχώρησης ελεύθερης εισόδου στη χώρα σ'  αυτούς τους επαγγελματίες, παρόλο που αυτό δεν συνεπάγεται εργασιακές εγγυήσεις στο σύστημα υγείας των ΗΠΑ.