Πηγή (ελληνικά) : guernicaeu.wordpress.com
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΑΠΟ: Martín Mosquera, Florencia Oroz - Το παρακάτω είναι ένα απόσπασμα μιας συνέντευξης που εμφανίζεται στο δεύτερο τεύχος του Jacobin América Latina , «El laberinto latinoamericano»*
Ο πρώην αντιπρόεδρος της Βολιβίας Álvaro García Linera είναι ένας από τους πιο διακεκριμένους διανοούμενους της Λατινικής Αμερικής και ένας από τους πιο έμπειρους πολιτικούς παράγοντες της περιοχής. Κατά τη διάρκεια των δεκατεσσάρων ετών του στο πηδάλιο της πολυεθνικής κυβέρνησης της Βολιβίας, ήταν υπεύθυνος όχι μόνο για το σχεδιασμό μεγάλου μέρους της πολιτικής στρατηγικής του Evo Morales , αλλά και για την παροχή των θεωρητικών θεμελίων για το κυβερνών κόμμα MAS (Kίνημα προς τον Σοσιαλισμό).
Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980, ο García Linera και άλλοι ηγήθηκαν του ανταρτικού στρατού του Μαρξιστικού Túpac Katari. Λόγω της πολιτικής του δραστηριότητας, θα περνούσε πολλά από τα χρόνια που τον διαμόρφωσαν πνευματικά πίσω από τα κάγκελα, εκτίοντας ποινή πέντε ετών για φερόμενη συμμετοχή σε ένοπλη εξέγερση εναντίον της κυβέρνησης του Jaime Paz Zamora. Ενώ εξέτιε την ποινή, ο García Linera αφιερώθηκε στη μελέτη του Μαρξ και του Μαρξισμού και έγραψε το κλασικό πλέον Forma Valor Y Forma Comunidad .
Οι πνευματικές επιρροές της García Linera είναι ποικίλες και εξελίσσονται: ο μαρξισμός και ο ιθαγενισμός, η αυτονομιστική σκέψη του Toni Negri και ο δημοκρατικός σοσιαλισμός του Νίκου Πουλάντζα. Από πολλές απόψεις, ο García Linera είναι ένας από τους πλέον πρωτότυπους στοχαστές της Αριστεράς της Λατινικής Αμερικής και γενικά.
Πριν επιστρέψει στη Βολιβία για την προεδρική ορκωμοσία του Luis Arce, ο García Linera κάθισε με τους συντάκτες του Jacobin América Latina στο Μπουένος Άιρες για μια ευρεία συζήτηση, μεταφέροντας τα διδάγματα από το πρόσφατο πραξικόπημα στη Βολιβία, την πολιτεία των προοδευτικών κυβερνήσεων στη Λατινική Αμερική, και την ευρύτερη πολιτική στρατηγική για ένα δρόμο προς ένα σοσιαλιστικό μέλλον.
MM FO: Θα θέλαμε να ξεκινήσουμε μιλώντας για πρόσφατα γεγονότα στη Βολιβία. Στην ανάλυσή σας για το πραξικόπημα του 2019, έχετε την τάση να εστιάζετε στον ρόλο που διαδραματίζει αυτό που αποκαλείτε «η παραδοσιακή μεσαία τάξη» (σε αντιπαραβολή με τη νέα μεσαία τάξη που σχηματίστηκε υπό την κυβέρνηση MAS). Σε ποιο βαθμό η νίκη του Luis Arce το 2020 επιβεβαίωσε ή άλλαξε την αρχική σας ανάγνωση για το πραξικόπημα;
AGL: Πρώτα απ ‘όλα, αν και το πραξικόπημα αφορά πάντα μηχανισμούς μικρών ομάδων, η βιωσιμότητά αυτών εξαρτάται από άλλους παράγοντες. Στηρίζονται σε ευρύτερες κοινωνικές ομάδες που τους επιτρέπουν το πραξικόπημα, έναν τομέα που μπορεί να δημιουργήσει μια γενική προθυμία να τα σπάσει με τη συνταγματική τάξη και τη δημοκρατία.
Μέσα στη συνωμοτική ομάδα που ήταν υπεύθυνη για το πραξικόπημα του 2019, υπήρχε ένα ευδιάκριτο σύνολο συμφερόντων: στρατηγοί, μια ομάδα επιχειρηματιών που δωροδόκησαν αξιωματικούς και διοικητές στρατευμάτων, τον Luis Almagro [του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών – OAS], μέλη του Στέιτ Ντιπάρντμεντ, μέλη της Καθολικής Εκκλησίας, και αρκετοί πρώην πρόεδροι. Αυτή η βασική ομάδα ενορχήστρωσε και ενωσε τις δυνάμεις που είναι απαραίτητες για την εκτέλεση της πράξης.
Αλλά το πραξικόπημα δεν βγήκε από το πουθενά: τα τελευταία τέσσερα χρόνια, έχουμε δει την ανάπτυξη ενός κοινωνικού τομέα που αντιτίθεται όλο και περισσότερο στη δημοκρατία. Αυτή η ομάδα είναι, όπως λέτε, η παραδοσιακή μεσαία τάξη στη Βολιβία. Διαδίδοντας ρατσιστική γλώσσα, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και σε άλλα μέσα, η παραδοσιακή μεσαία τάξη δημιούργησε ένα κλίμα ευνοϊκό για αυτό που κατέληξε να είναι μια ένοπλη, αυταρχική ανατροπή.
Αυτό το ίδιο κοινωνικό μπλοκ εξακολουθεί να υπάρχει στη Βολιβία. Βρισκόταν μπροστά στους στρατιωτικούς στρατώνες ζητώντας κι άλλο πραξικόπημα. Ισχυρίστηκαν νοθεία μετά το αποτέλεσμα των εκλογών του 2020. Για αυτούς, παρά την απουσία αποδεικτικών στοιχείων, εάν οι Ινδιάνοι κερδίζουν, αυτό γίνεται επειδή διαπράχθηκε νοθεία των ψήφων. Φυσικά, ηττήθηκαν και θα συνεχίσουν να χάνουν, επειδή είναι μειοψηφία και διεφθαρμένοι.
MM FO: Πολλοί άνθρωποι εξεπλάγησαν στο ότι το πραξικόπημα δεν αντιμετωπίστηκε με περισσότερη αντίσταση από τις λαϊκές δυνάμεις και την κυβέρνηση MAS. Δεν πρόκειται για επανάληψη του διλήμματος του Σαλβαδόρ Αλιέντε, δηλαδή για υπερβολική εμπιστοσύνη στην «ουδετερότητα των ενόπλων δυνάμεων»; Με άλλα λόγια, δεδομένου ότι θα υπάρχουν πάντα δεξιές, ιμπεριαλιστικές προσπάθειες πραξικοπήματος εναντίον λαϊκών κυβερνήσεων, πώς πρέπει να αντιμετωπίσουμε συνωμοτικές ενέργειες όπως αυτές που πραγματοποιήθηκαν τον Νοέμβριο του 2019;
AGL: Αυτό που συνέβη τον Νοέμβριο του 2019 ήταν η στρατιωτική ήττα ενός εθνικού λαϊκού έργου. Οι συντηρητικές δυνάμεις κινητοποιήθηκαν για να καταλάβουν πόλεις και περιοχές. Η κυβέρνηση MAS αντιμετώπισε αυτήν την προσπάθεια με μη καταναγκαστικό τρόπο. Προσπάθησε να ενθαρρύνει τη συλλογική δράση που θα λειτουργούσε ως κυματοθραύστης ενάντια στις διαδηλώσεις της Δεξιάς. Η ελπίδα μας ήταν να εξαντληθούν.
Η απάντησή μας ήταν πολιτική, και εάν τα γεγονότα που οδήγησαν στο πραξικόπημα είχαν παραμείνει στο πολιτικό επίπεδο, θα είχαμε κερδίσει. Αυτό που δεν είχαμε λάβει υπόψη, και αυτό ήταν το μεγάλο πολιτικό μας λάθος, ήταν ότι οι υπερ-συντηρητικές πολιτικές δυνάμεις θα έβρισκαν υποστήριξη μεταξύ του στρατού. Αυτή ήταν η πραγματική καινοτομία του 2019. Όταν προσπάθησαν να ξεκινήσουν πραξικόπημα το 2008, αναπτύξαμε δύο τακτικές: πρώτον, πολιτικό περιορισμό, προσπαθώντας να απομονώσουμε αυτές τις δυνάμεις έως ότου τελικά φθαρούν, και δεύτερον, ζητήσαμε από τη μαζική κοινωνική κινητοποίηση να τις κατακλύσει.
Αλλά προτού να αποδυναμωθούν οι συντηρητικές δυνάμεις, είχαν φτάσει στο στρατό και την αστυνομία. Και αυτό δεν ήταν στους υπολογισμούς μας, ότι θα δωροδοκήσουν τις ένοπλες δυνάμεις.
Όταν επέλεξαν τη στρατιωτική επιλογή, μας δόθηκαν δύο επιλογές: να ζητήσουμε κινητοποιήσεις για την αντιμετώπιση της αστυνομίας και του στρατού ή όχι. Η απόφαση εναπόκειται στον πρόεδρο. Τις πρώτες μέρες, στις 9 και 10 Νοεμβρίου, ο πρόεδρος σκέφτηκε: «Δεν πρόκειται να στείλω τους συντρόφους μου στο θάνατό τους». Υπήρχε μια συνειδητή απόφαση βασισμένη σε μια ουσιαστικά ηθική άποψη. Υποθετικά, θα μπορούσαμε να έχουμε εμπλακεί σε ανοιχτή αντιπαράθεση, αλλά θα υπήρχαν μεγάλες απώλειες, συμπεριλαμβανομένων πολλών θανάτων. Αποφασίσαμε λοιπόν να μην τους κινητοποιήσουμε και ο πρόεδρος επέλεξε να παραιτηθεί.
Το πρώτο μάθημα είναι ακριβώς αυτό: Πρέπει να εξουδετερώσει κανείς πολιτικά αυτούς του θύλακες. Πρέπει να προσπαθήσει να εξουδετερώσει τις υποκείμενες αιτίες που οδηγούν στη φασιστική μετατόπιση αυτών των ομάδων, διατηρώντας παράλληλα πολιτικές που ευνοούν την ισότητα. Εάν αρχίσετε να υποχωρείτε σε προσπάθειες που προωθούν την κοινωνική ισότητα και τα δικαιώματα των αυτοχθόνων, δεν μπορείτε πλέον να αποκαλείστε μια προοδευτική κυβέρνηση. Αντ’ αυτού μπορείτε να διατηρήσετε τις πολιτικές κοινωνικής κινητικότητας για τις πληβειακές και λαικές τάξεις, ενώ ταυτόχρονα προωθείτε την κινητικότητα και την εναλλαγή για την παραδοσιακή μεσαία τάξη, αντισταθμίζοντας έτσι την πορεία της προς τον υπερ-συντηρητισμό.
Το ζήτημα της αστυνομίας και του στρατού είναι πιο περίπλοκο. Ποτέ δεν μπορείτε να εμποδίσετε έναν πλούσιο επιχειρηματία να τους δωροδοκήσει με εκατομμύρια δολάρια. Ο στρατός είναι εκεί για να μείνει και η εξουσία του είναι εγγυημένη από το κράτος. Έχει τη δική του δυναμική, αλλά θα πρέπει να υπάρχουν πολιτικές που θα το περιορίσουν αυτό. Πολιτικές που σέβονται το θεσμικό καθεστώς του στρατού, ενώ ταυτόχρονα δημιουργούν ένα ομαδικό πνεύμα που είναι λιγότερο επιρρεπές στη δωροδοκία και περισσότερο αλληλέγγυο με τα λαϊκά . Με λίγα λόγια, η ταξική σύνθεση των ενόπλων δυνάμεων πρέπει να αλλάξει.
Εν μέρει, ο στρατός υποστήριξε το πραξικόπημα γιατί, καθώς περνούσαν οι μέρες, δεν υπήρχε κοινωνική κινητοποίηση. Δεν μας φαινόταν μεγάλο θέμα τότε. είχαμε δει πολλές παρόμοιες προσπάθειες τα τελευταία χρόνια. Αλλά το θέμα είναι απλά το εξής: μην εμπιστεύεστε τον εαυτό σας ή την εμπειρία του παρελθόντος. Όταν η αστικη τάξη αρχίζει να συνωμοτεί με στρατηγούς και αρχίζει να συνδέεται με την πιο συντηρητική παραδοσιακή μεσαία τάξη, πρέπει να αντιμετωπιστούν με μαζική κοινωνική κινητοποίηση.
Μιλώ για ένα βαθύτερο κοινωνικό ηθικο διδαγμα: πρέπει να κινητοποιηθούμε για να υπερασπιστούμε αυτό που έχουμε. Είδαμε αυτήν την πραγματικότητα να εφαρμόζεται στην πράξη τον Αύγουστο του 2020 [όταν οι υποστηρικτές του MAS πραγματοποίησαν διαμαρτυρίες και οδοφράγματα για να αποτρέψουν την αναβολή των εκλογών]. Το MAS κάλεσε κοινωνικές οργανώσεις και άτομα να αντιμετωπίσουν τον στρατό και την αστυνομία ασκώντας έλεγχο των εδαφών, όπως συνέβη το 2000.
Ο λαός –όχι οι πολιτικοί ηγέτες ή το κόμμα– είχε καταλάβει ότι ένα νέο κύμα καταστολής θα μπορούσε να καταπολεμηθεί μόνο εάν κρατούσαμε έδαφος. Αυτή ήταν η πηγή της δύναμης μας τον Αύγουστο του 2020: υπήρξε μια πρακτική και τακτική γνώση που αναπτύχθηκε από την κοινωνία για να αποφευχθεί άλλη μια σφαγή ή αιματηρή στρατιωτική επιχείρηση από τους υποκινητές του πραξικοπήματος.
Αυτός ο τύπος συλλογικής γνώσης πρέπει να ενισχυθεί και να δυναμώσει. Δεν πρόκειται τόσο για στρατιωτικό ζήτημα, αλλά για το πώς δημιουργείτε μαθήματα τακτικής για συλλογική δράση κατά της απειλής μιας ένοπλης σύγκρουσης. Σε μια χώρα όπως η Βολιβία, με μεγάλο αγροτικό πληθυσμό, «φτωχούς αστικές περιοχές» και μόνο μια αραια οργανωμένη εργατική τάξη στα βιομηχανικά κέντρα, μέσω της συλλογικής οργάνωσης οι άνθρωποι βρήκαν έναν τρόπο να υπερασπιστούν τους εαυτούς τους. Στο μέλλον, πρέπει να επεκταθούμε και να βελτιώσουμε αυτού του είδους τις ενέργειες για την εξουδετέρωση στρατιωτικών και αστυνομικών πραξικοπημάτων.
MM FO: Πώς θα χαρακτηρίζατε την τρέχουσα πολιτική κατάσταση στη Λατινική Αμερική; Παρόλο που φαίνεται να βρίσκεται σε εξέλιξη ένας «νέος προοδευτικός κύκλος», φαίνεται επίσης να είναι πολύ πιο μετριοπαθής και συμφιλιωτικός από τον προηγούμενο. Συμφωνείτε με αυτήν την άποψη;
AGL: Προτιμώ να μιλάω για κύματα παρά για κύκλους, επειδή οι «κύκλοι» υποδηλώνουν ντετερμινισμό, ενώ το «κύμα» είναι πιο ρευστό και δυναμικό. Ο Μαρξ χρησιμοποίησε την έννοια των κυμάτων το 1848 δείχνει ότι μέσα σε μια επανάσταση υπάρχουν κινήσεις και ότι αυτές έρχονται σε κύματα.
Δεν μπορούμε να περιμένουμε αυτό το νέο κύμα να είναι επανάληψη του πρώτου, για πολλούς λόγους. Πρώτον, η εκτίναξη των πόρων έχει τελειώσει και τα τελευταία χρόνια έχουν δει μια άνευ προηγουμένου οικονομική ύφεση. Επιπλέον, τώρα έχουμε να κάνουμε με ένα διαφορετικό καστ ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένων των νέων ηγετών.
Αλλά υπάρχει ένα ακόμα βαθύτερο θέμα: σε αντίθεση με την περίοδο από το 2005 έως το 2015, όταν η Δεξιά κατακλύστηκε από το προοδευτικό κύμα, τώρα αρχίζει να βρίσκει ένα υπόβαθρο — αυτοσχέδιο και κοντόφθαλμο, ίσως, αλλά παρόλα αυτά ένα υπόβαθρο. Η αντίδρασή της είναι αντιδημοκρατική, ένα είδος βίαιου, μισογύνικου, ρατσιστικού και συντηρητικού νεοφιλελευθερισμού.
Η Δεξιά δεν είχε ουσιαστικές λύσεις στις πολιτικές και οικονομικές κρίσεις που αντιμετωπίζει η περιοχή. Πέρασε μια δεκαετία παρέχοντας το ίδιο σύνολο νεοφιλελεύθερων συνταγών, τις οποίες κανείς τότε δεν ήθελε να πάρει. Σήμερα, η Δεξιά δεν έχει αλλάξει, αλλά έχει αποδεχτεί ότι αντιμετωπίζει έναν διαφορετικό εχθρό: το Pink Tide(ροζ παλίρροια).
Αυτό σημαίνει ότι έχουμε πλέον εισέλθει σε μια νέα περίοδο κυμάτων και αντίθετων κυμάτων. Η ροζ παλίρροια είναι κατακερματισμένη σήμερα, αλλά το ίδιο ισχύει και για την συντηρητική παλίρροια. Οι δύο πλευρές θα βρεθούν στη μάχη για ένα χρονικό διάστημα. Υπό αυτήν την έννοια, θα ήταν λάθος να υποθέσουμε ότι η προηγούμενη προοδευτική συναίνεση θα αποκατασταθεί απλά όπως ήταν πριν. Αυτή είναι μια αδύνατη προσδοκία γιατί, στην πολιτική, όλες οι νίκες είναι προσωρινές.
Υπάρχει και ένα άλλο ζήτημα που πρέπει να ληφθεί υπόψη. Κατά την άποψή μου, ζούμε σε ένα είδος παύσης αυτή τη στιγμή. Όταν μας λείπει οποιοσδήποτε ορίζοντας, όπως τώρα, δεν υπάρχει χρονοδιάγραμμα, ούτε βέλος που να δείχνει προς κάποιο τελικό σημείο. Γιατί μας λείπει αυτός ο προσανατολισμός; Γιατί σήμερα όλοι νιώθουν αβέβαιοι για σχεδόν τα πάντα. Αν θα έχουν δουλειά αύριο, αν θα υπάρξει άλλη πανδημία, και ούτω καθεξής.
Το σενάριο που περιγράφω είναι ένα σενάριο στο οποίο η πολιτική γίνεται έντονα και στρατηγικά ανασταλτική. Τακτικά, αυτό που θα έπρεπε να είχε διαρκέσει δέκα χρόνια στη Βολιβία έλαβε χώρα σε ένα. Ένα συντηρητικό κυμα που θα έπρεπε να είχε διεξαχθεί για δεκατέσσερα χρόνια στην Αργεντινή έληξε σε τέσσερα [τη προεδρία του Μαουρίτσιο Μακρί]. Το ίδιο ισχύει για τον τρέχοντα προοδευτικό κυκλο: δεν ξέρουμε αν θα διαρκέσει πέρα από τα επόμενα τέσσερα χρόνια. Το ίδιο ισχύει και για τη Βολιβία: ποιος ξέρει αν θα διαρκέσει δύο, τέσσερα ή έξι χρόνια;
Αυτή η στρατηγική αβεβαιότητα είναι ένα νέο στοιχείο για το νέο προοδευτικό κύμα που πρέπει να αντιμετωπιστεί. Το 2005, χωρίς καμία συντηρητική απάντηση, το προοδευτικό κύμα έμοιαζε με οριστική αντικατάσταση του νεοφιλελευθερισμού. Αλλά σήμερα δεν είναι το μοναδικό σχέδιο που προσφέρεται, καθώς υπάρχει επίσης το υπερσυντηρητικό κίνημα.
Υπό αυτή την έννοια, αυτό που συνέβη με τον Τραμπ στις Ηνωμένες Πολιτείες αποκαλύπτει τα όρια ενός συντηρητικού πολιτικού λόγου που βασίζεται στο μίσος. Ο συντηρητικός νεοφιλελευθερισμός του Τραμπ είναι ένα μπάλωμα, αλλά το ίδιο ισχύει και για όλα τα άλλα πολιτικά προγράμματα που διατίθενται σήμερα. Εν μέσω αυτού του χάους, είναι σημαντικό τα προοδευτικά σχέδια να είναι αυτοαμφισβητούμενα, να προσπαθούν να ξεπεράσουν τις αδυναμίες τους και να αξιοποιήσουν αυτό που έκαναν σωστά.
Έτσι, με άλλα λόγια, είναι μια λάθος συζήτηση εάν πρόκειται για έναν νέο κύκλο ή εάν ο προηγούμενος θα μπορούσε να αναβιώσει. Εδώ, νομίζω ότι η Βολιβία προσφέρει ένα ισχυρό μάθημα. Μέσα σε ένα τέτοιο χάος, οι προοπτικές για ένα προοδευτικό, αριστερό σχέδιο θα εξαρτηθούν από δύο πράγματα, για το ένα από τα οποία έχουμε ήδη συζητήσει: πρέπει να υπάρχει ένα στάδιο συλλογικής δράσης για να μπορέσει να αναληφθεί οποιοδήποτε προοδευτικό έργο . Το δεύτερο είναι ότι αυτό το έργο πρέπει να είναι λαϊκό- όχι ένα έργο για τις λαϊκές τάξεις αλλά από τις λαϊκές τάξεις.
Η Βολιβία μάς το έχει διδάξει αυτό: μπορεί να υπάρχουν πραξικοπήματα και προσωρινές αποτυχίες, αλλά στο τέλος θα κερδίσετε, αρκεί η τοπική, λαϊκή κυβέρνηση να είναι το έργο των υποθαλάσσιων τομέων. Εάν το έχετε επιτύχει, έχετε πολλά ιστορικά καύσιμα για να εργαστείτε. Εάν έχετε πάντα υπόψη σας ότι είναι το έργο τους, η οργάνωσή τους και η ικανότητά τους να λαμβάνουν αποφάσεις για το μέλλον τους, οι εχθροί σας μπορούν να ρίξουν όλα τα εμπόδια που θέλουν, αλλά θα είστε σε θέση να ανακάμψετε.
MM FO: Υπάρχει μια μακροχρόνια συζήτηση για το πώς οι λαϊκές κυβερνήσεις στη Λατινική Αμερική πρέπει να αντιμετωπίσουν τις άρχουσες τάξεις όταν προχωρούν στην επίθεση. Αναπόφευκτα καταλήγει κανείς να κάνει παραχωρήσεις προκειμένου να διευρύνει τη βάση πολιτικής υποστήριξης; Ή, αντιθέτως, είναι θέμα ριζοσπαστικοποίησης της σύγκρουσης προκειμένου να δημιουργηθούν ευνοϊκότερες συνθήκες για την ήττα των αντιδραστικών δυνάμεων;
AGL: Το ζήτημα του τρόπου αντιμετώπισης της ολιγαρχίας είναι περίπλοκο. Οι επαναστάσεις που επετεύχθησαν με στρατιωτικά επιτεύγματα δεν είχαν ποτέ να αντιμετωπίσουν αυτό το ζήτημα., καθώς η στρατιωτική νίκη διευθετεί τα πράγματα με την απλή διάλυση της ολιγαρχίας. Από την άλλη πλευρά, όπου πρόκειται για ζήτημα πολιτικού μετασχηματισμού μέσω δημοκρατικών εκλογών, πρόκειται για ένα πρόβλημα που θα επιμείνει καθ’ όλη τη διάρκεια της θητείας σας στην κυβέρνηση, διότι πρέπει να συνυπάρχετε με την αστική τάξη. Πρέπει να είμαστε σαφείς ως προς αυτό: πρέπει να συνυπάρχεις μαζί τους, γιατί τέτοιες είναι οι συνθήκες του τρόπου με τον οποίο ήρθες στην εξουσία, και δεν έχεις την ικανότητα να διαλύεις μια ολόκληρη κοινωνική τάξη. Αυτό είναι, με απλά λόγια, το πλαίσιο στο οποίο λαμβάνει χώρα ο κοινωνικός και πολιτικός μετασχηματισμός στη Λατινική Αμερική (και θα συνεχίσει).
Η ιδέα του δημοκρατικού σοσιαλισμού πρέπει να σχεδιαστεί με τον ίδιο τρόπο. Όσο ο κοινωνικός μετασχηματισμός πρέπει να ακολουθήσει τη δημοκρατική εκλογική πορεία, οι προοδευτικές κυβερνήσεις πρέπει να βρουν πρακτικές μεθόδους για να συνυπάρξουν με τον επιχειρηματικό τομέα. Αυτό συμβαίνει όχι μόνο επειδή αυτή η τάξη διαθέτει συνταγματικά αναγνωρισμένους πόρους και ιδιότητες, αλλά διαθέτει επίσης την ικανότητα να κατευθύνει την ανάπτυξη και η απλή εθνικοποίηση των βιομηχανιών δεν επιλύει το ζήτημα του οικονομικού συστήματος. Η εθνικοποίηση των μέσων παραγωγής θέτει τα πράγματα στα χέρια ενός μονοπωλίου. Το κράτος είναι ένα μονοπώλιο, το μονοπώλιο των μονοπωλίων, ενώ η κοινωνικοποίηση αφορά τον εκδημοκρατισμό των μέσων παραγωγής.
Το κράτος μπορεί να βοηθήσει στην υπεράσπιση μιας διαδικασίας κοινωνικού μετασχηματισμού και να αντισταθμίσει ορισμένες επιχειρηματικές πιέσεις, αλλά αυτά είναι απλά τακτικά, περιστασιακά μέτρα. Μια προοδευτική κυβέρνηση μπορεί και πρέπει να υιοθετήσει αυτά τα μέτρα. Και για να το κάνει αυτό – εάν δεν θέλει να κατακλυστεί πλήρως από τις υπάρχουσες οικονομικές δυνάμεις – θα χρειαστεί ένα κράτος που μπορεί να ελέγξει τουλάχιστον ένα μέρος του ΑΕΠ και να μπορεί να ασκήσει ορισμένα μέτρα: φορολογία, δημοσιονομική πολιτική, επενδύσεις και, όπου απαραίτητο, εθνικοποίηση.
Η βασική στιγμή για μια προοδευτική κυβέρνηση είναι όταν μπορεί να αναλάβει αρκετή οικονομική δύναμη για να μην περικυκλωθεί από μεγαλύτερες οικονομικές δυνάμεις. Το κράτος πρέπει να ελέγχει το το 30% του ΑΕΠ. Αυτό επιτρέπει σε κάποιον να ασχοληθεί με τον επιχειρηματικό τομέα από μια θέση εξουσίας και όχι υποταγής. Και εάν αυτά τα στρώματα καταστρώνουν συνωμοτικά μέτρα, πρέπει να αντιμετωπιστούν με αντίμετρα: ερευνάτε τις φορολογικές καταθέσεις, τις ιδιοκτησίες, τους τραπεζικούς λογαριασμούς και ούτω καθεξής.
Τώρα, πότε μπορεί ένα προοδευτικό κίνημα να ξεπεράσει αυτό το είδος τακτικής συνύπαρξης; Όταν η ίδια η κοινωνία είναι ικανή να ξεπεράσει τον επιχειρηματικό τομέα · όταν η κοινωνία γενικά – όχι μια προοδευτική κυβέρνηση, όχι ένα κόμμα – εκμεταλλεύεται τη δυνατότητα εκδημοκρατισμού του πλούτου. Εάν η κοινωνία δεν εγείρει αυτό το αίτημα, η κυβέρνηση μπορεί να αντικαταστήσει το ένα μονοπώλιο με το άλλο. Η μορφή θα είναι διαφορετική – όχι ένα ιδιωτικό μονοπώλιο, αλλά ένα μονοπώλιο κοινών πόρων. Στην πραγματικότητα, το κράτος είναι αυτή η δυαδικότητα: ένα μονοπώλιο κοινών αγαθών.
Εάν εθνικοποιήσετε τους τομείς, αυτοί οι πόροι είναι κοινοί, αλλά ανήκουν στο κράτος ως μονοπώλιο. Τελικά δεν έχετε εξαλείψει την απόσταση μεταξύ του εργάτη και των μέσων παραγωγής. Η δυνατότητα μετάβασης προς ένα διαφορετικό καθεστώς ιδιοκτησίας εξαρτάται από το εάν η κοινωνία μπορεί να πιέσει για την κοινωνική διαχείριση του πλούτου. Και αυτό με τη σειρά του εξαρτάται από τους εργαζόμενους κάθε τομέα (τραπεζες, βιομηχανίες κ.λπ.) και από την κοινωνία στο σύνολό της. Εάν είναι πρόθυμοι να πάνε προς αυτή την κατεύθυνση, ο ρόλος μιας προοδευτικής κυβέρνησης είναι να καθοδηγήσει τα πράγματα και τη διαδικασία. Έτσι, στην ερώτησή σας – θα πρέπει μια προοδευτική κυβέρνηση να ανατρέψει την επιχειρηματική τάξη; – η απάντηση είναι ότι πρέπει, αλλά μόνο όταν η κοινωνία πηγαίνει προς αυτή την κατεύθυνση.
MM FO: Τονίζετε ότι οι κοινωνικοί μετασχηματισμοί προέρχονται τελικά από την κοινωνία των πολιτών και όχι από το κράτος. Αυτό εγείρει ένα ακανθώδες ζήτημα: εάν το ριζοσπαστικό πεδίο του έργου μιας προοδευτικής κυβέρνησης εξαρτάται από μια κινητοποιημένη κοινωνία και εάν το κράτος με τη σειρά του αφήνεται καλύτερα να ασχολείται αποκλειστικά με τις «υποθέσεις του κράτους», δεν περιορίζεται η κοινωνία σε αυτό το όραμα σε ένα είδος απο μηχανής θεού ; Σύμφωνα με αυτήν την άποψη, πώς μπορούμε να περιμένουμε από την κοινωνία των πολιτών να παραμείνει κινητοποιημένη και να πιέσει για πιο ριζοσπαστικούς μετασχηματισμούς όταν η Αριστερά φτάσει στην εξουσία;
AGL: Το κράτος είναι μια κατάσταση της κοινωνίας: όπως υπάρχει μια υγρη, μια αέρια και μια στερεά κατάσταση της ύλης, το κράτος είναι μια κατάσταση της κοινωνίας. Το να σκεφτόμαστε το κράτος με αυτόν τον τρόπο μας βοηθά να αποφύγουμε τις ινστρουμενταλιστικες, αντικρατικές και ορισμένες αφελείς-«μαρξιστικές» αναγνώσεις του κράτους. Αυτό συμβαδίζει με την αντίληψη του Μαρξ για το κράτος ως μια ψευδαίσθηση κοινότητας: είναι μια κοινότητα, αλλά είναι απατηλή στο βαθμό που αποτελείται από μονοπώλια – ανεξάρτητα από το πόσο αυτή η ιδέα μπορεί να μοιάζει με παράδοξο.
Οι αναρχικοί και ορισμένοι «μαρξιστές» θα πουν ότι δεν πρέπει να πάρουμε την εξουσία, επειδή η εξουσία είναι ήδη αυτό που έχει κοινό η κοινωνία. Αλλά τι κοινό έχουν οι Αργεντινοί; Όλα όσα έχουν κοινά είναι ήδη στο κρατος: μια γλώσσα, ιδρύματα, ιστορία, φυσικός πλούτος, φόροι, ένα σύστημα υγειονομικής περίθαλψης, δικαιώματα και ούτω καθεξής. Όλα αυτά βρίσκονται στο κράτος, χωρίς να είναι κάτι που προήλθε από το κράτος.
Τώρα, το κράτος συγκεντρώνει όλα όσα είναι κοινά, τα ιδιοποιείται. Το κράτος είναι ακριβώς αυτό: η ικανότητα για μονοπώλιο και συγκέντρωση όσων προέρχονται από την κοινωνία. Δεν μπορούμε να φανταστούμε το κράτος πέρα από την κοινωνία γιατί, όπως είπα προηγουμένως, το κράτος είναι ένας τρόπος να είναι η κοινωνια.
Η δύναμη και η αδυναμία ενός κράτους, ουσιαστικά, προέρχονται από την ίδια την κοινωνία. Στη Λατινική Αμερική, οι πόροι εθνικοποιήθηκαν όταν η κοινωνία κατέληξε στο συμπέρασμα ότι αυτό ήταν που χρειαζόταν, επειδή ανήκε στους Βολιβιανούς, τους Εκουαδοριανους, τους Βενεζολάνους και ούτω καθεξής. Πριν από τον Έβο, τον Κορέα ή τον Τσάβες, οι άνθρωποι είχαν ήδη αρχίσει να αισθάνονται έτσι.
Τελικά η κυβέρνηση εθνικοποιεί τις βιομηχανίες και τους πόρους, και υπάρχουν χρήματα για την κατασκευή σχολείων και νοσοκομείων, για την καταβολή καλύτερων μισθών, και ούτω καθεξής. Τα πράγματα βελτιώνονται, αλλά δεν αλλάζει το γεγονός ότι υπάρχει αυτό το μονοπώλιο. Δεν υπάρχει άμεσος έλεγχος του πλούτου εκτός από ένα μονοπώλιο, με το οποίο οι άνθρωποι μπορεί να αισθάνονται ότι εκπροσωπούνται ή μπορούν να συνεργαστούν, αλλά παραμένει ένα μονοπώλιο. Αυτά είναι τα περιθώρια στα οποία πρέπει να εργάζεται πάντα μια προοδευτική κυβέρνηση.
Είναι αλήθεια ότι θα υπάρχει πάντα ένα περιορισμένο περιθώριο αυτονομίας για οποιαδήποτε κυβέρνηση. Μια κυβέρνηση που έχει τις ρίζες του στο λαό θα είναι πιο άμεση στην επέκταση των δικαιωμάτων, του κοινού καλού, των εθνικοποιήσεων και ούτω καθεξής. Αλλά μια προοδευτική κυβέρνηση οποιουδήποτε δρόμου θα οδηγεί πάντα στην κορυφή ενός κοινωνικού κύματος.
Αυτό οδηγεί σε ένα περαιτέρω ερώτημα: Γιατί δεν μπορεί μια προοδευτική κυβέρνηση να ασκήσει περαιτέρω πίεση; Γιατί δεν μπορει να ξεκινήσει για τον σοσιαλιστικό ορίζοντα;
Τι σημαίνει καν σοσιαλισμός, σε αυτήν την περίπτωση; Σημαίνει ότι εθνικοποιούμε τις τράπεζες, τις επιχειρήσεις και τη βιομηχανία; Όπως και να έχει, ποτέ δεν ήταν αυτός ο λόγος του σοσιαλισμού. Αν κοιτάξει κανείς πίσω στο 1917 ή, ακόμα πιο πίσω, στην Κομμούνα των Παρισίων του 1871, βρίσκει την ίδια μαρξιστική ιδέα: ο σοσιαλισμός δεν είναι εθνικοποίηση. Ο σοσιαλισμός δεν είναι ο εκδημοκρατισμός της πρόσβασης στα αγαθά, αλλά ο εκδημοκρατισμός του ελέγχου, της ιδιοκτησίας, της χρήσης και της διαχείρισής τους.
Το ερώτημα λοιπόν είναι, πώς μπορεί κανείς να ενσταλάξει αυτή την κοινότητα αγαθών; Μέσω εκτελεστικού διατάγματος; Προφανώς όχι, επειδή ένα διάταγμα είναι κάτι που επιβάλλεται από μια γραφειοκρατία ή ελίτ, ακόμα και αν αυτή η ελίτ είναι λαϊκή , επαναστατική ή ό,τι άλλο. Αλλά ένα πράγμα που μάθαμε από τις κοινωνικές επαναστάσεις του εικοστού αιώνα είναι αυτό: δεν μπορείτε να πείτε, «εκπροσωπώ την εργατική τάξη.» Δεν μπορώ να αποδώσω στον εαυτό μου την εκπροσώπηση της εργατικής τάξης, ή των γυναικών, ή των ιθαγενών. Το κίνημα των γυναικών θα προωθηθεί από τις γυναίκες, το ιθαγενές κίνημα από τους ιθαγενείς και το εργατικό κίνημα από τους εργαζόμενους.
Ο εικοστός αιώνας έχει δείξει ότι δεν μπορείτε να υποκαταστήσετε την κοινωνία με το κράτος. Λοιπόν, πού μας αφήνει αυτό; Μια κυβέρνηση μπορεί να ωθηθεί προς μια ριζοσπαστική κατεύθυνση μόνο όταν η ίδια η κοινωνία αποφασίσει ότι πρέπει να το κάνει.
Θα συμβεί αυτό; Σίγουρα το ελπίζουμε, γιατί αυτό είναι το όνειρο του δημοκρατικού σοσιαλισμού. Ο δημοκρατικός σοσιαλισμός δεν είναι ένα συγκεκριμένο σύνολο πολιτικών. Είναι η πιθανότητα μιας κλιμάλωσης των κοινωνικών μετασχηματισμών να συνδυάζονται για να επιτύχουν τη νίκη. Είναι η ιδέα μιας υπερχείλισης της δημοκρατίας: από το εκλογικό πεδίο στο κράτος, από το κράτος στην οικονομία, στο εργοστάσιο, στην τράπεζα, τα χρήματα, τα περιουσιακά στοιχεία, και ούτω καθεξής.
MM FO: Δεν υπάρχει κίνδυνος να υπερεκτιμηθούν οι κίνδυνοι μιας κρατικοκεντρικής προσέγγισης της πολιτικής; Φαίνεται να δηλώνετε ότι ορισμένες κοινωνικές μορφές – χρήμα, αγορά, αξία – δεν μπορούν απλώς να αλλάξουν με κυβερνητικό διάταγμα ή αυθόρμητη εθνικοποίηση και ότι πρέπει να υπάρξει μια μακρύτερη διαδικασία μετασχηματισμού.
Αλλά ακόμη και αν η εθνικοποίηση φέρνει τα δικά της προβλήματα, δεν είναι απαραίτητα αυτά τα μέτρα για να ελέγξουμε το είδος των επιχειρηματικών πιέσεων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν κατά του κράτους; Όπως το έθεσαν ο Fred Block και άλλοι, δεν αφήνετε τους ανθρώπους ευάλωτους σε μια «απεργία κεφαλαίου» εάν δεν κινηθείτε αποφασιστικά ενάντια στα καπιταλιστικά μονοπώλια; Έχουμε δει αυτό το πρόβλημα να προκύπτει με τον Allende στη Χιλή και πιο πρόσφατα στη Βενεζουέλα, αλλά και με πολύ πιο μετριοπαθείς κυβερνήσεις, όπου τα προγράμματα μεταρρυθμίσεων τελικά λειτουργούν ενάντια στις επιταγές του κέρδους. Δεν εξαρτάται τελικά η σταθερότητα των μετασχηματιστικών διαδικασιών από την ανατροπή της αστικής τάξης ως κυρίαρχης οικονομικής τάξης;
AGL: Η εστίαση του Block είναι ενδιαφέρουσα γιατί, σε αντίθεση με άλλες μαρξιστικές ερμηνείες, βλέπει μια πρακτική, πραγματική, συγκεκριμένη πραγματικότητα: όταν μια προοδευτική κυβέρνηση έρχεται στην εξουσία, οι καπιταλιστές ως τάξη – χωρίς καν να μιλούν μεταξύ τους – φυσικά τείνουν να κρύβουν τα χρήματά τους μακριά.
Υποθέτουμε όμως εδώ ότι μια αριστερή ή προοδευτική κυβέρνηση έρχεται στην εξουσία σε μια στιγμή καπιταλιστικής σταθερότητας, όταν συμβαίνει το αντίθετο. Οι προοδευικές κυβερνήσεις αναδύονται σε στιγμές κρίσης – δηλαδή, όταν οι καπιταλιστές δεν ξοδεύουν ή δαν προσλαμβάνουν, όταν η κυβέρνηση και η οικονομία δεν λειτουργούν.
Πότε μια αριστερή κυβέρνηση ανήλθε ποτέ στην εξουσία όταν υπήρχε ήδη πλήρης απασχόληση; Οι προοδευτικές κυβερνήσεις εμφανίζονται ακριβώς όταν το κεφάλαιο έχει εγκαταλείψει τη χώρα, όταν δεν υπάρχουν επενδύσεις και η κερδοσκοπία είναι ανεξέλεγκτη, όταν υπάρχει μαζική ανεργία και εκτεταμένη κοινωνική αναταραχή. Μια αριστερή κυβέρνηση ανταποκρίνεται στο αίτημα του λαού για αντιμετώπιση της κατάστασης. Είναι η πηγή της νομιμότητάς της.
Εάν δεν ικανοποιούν αυτές τις απαιτήσεις, δεν οφείλεται στο ότι περιορίζονται από τις κυρίαρχες τάξεις. Είναι επειδή αυτή η κυβέρνηση δεν ήταν πρόθυμη να φτάσει μακρυά ή φοβάται τις επιπτωσεις. Με άλλα λόγια, οι περιορισμοί βρίσκονται στην ίδια την κυβέρνηση, στην κοσμοθεωρία και την αυτοπεποίθησή της.
Στη Βολιβία, πήραμε την εξουσία στη μέση μιας οικονομικής κρίσης. Εάν δεν είχαμε εθνικοποιήσει βασικούς τομείς, η κρίση θα είχε παραταθεί για δέκα ακόμη χρόνια. Πού θα βρούμε χρήματα; Στις τηλεπικοινωνίες, την ηλεκτρική ενέργεια και τους υδρογονάνθρακες. Με αυτα υπό κρατικό έλεγχο, μπορούμε να καθιερώσουμε φιλολαϊκές πολιτικές.
Οι μισθοί γίνονται γρήγορα ένα κρίσιμο σημείο. Όμως, πάνω από δεκατέσσερα χρόνια, δεν κάναμε καμια συζήτηση με τα αφεντικά για να διαπραγματευτούμε τους μισθούς, αλλά με το COB (Κέντρο Εργαζομένων της Βολιβίας). Φυσικά, πρέπει επίσης να υπολογίσετε πώς λειτουργούν οι πωλήσεις σε έναν δεδομένο τομέα, ποια είναι τα κέρδη, πώς εισπράττονται οι φόροι, πώς αναπτύσσεται η οικονομία. Μπορεί να στριμώχνεις την αστική τάξη από τη μία πλευρά, αλλά πρέπει να επιστρέψεις τα χρήματα από την άλλη με επιδοτήσεις για λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος, μεταφορές, φυσικό αέριο, και ούτω καθεξής. Έτσι, όταν η αστική τάξη αρχίζει να διαμαρτύρεται, να μπορείς να πεις: «Σου δίνω φυσικό αέριο και νερό σε επιδοτούμενες τιμές. Λέτε ότι δεν θα αυξήσετε τους μισθούς; Γιατί δεν παίρνουμε τις επιδοτήσεις σας και να πατσίσουμε;»
Ένα από τα μονοπώλια του κράτους είναι η δύναμη να καθορίζει τις τιμές, τα ποσοστά μετατροπής για ακίνητα, νομίσματα και υπηρεσίες. Πρέπει να χρησιμοποιήσεις όλες αυτές τις ικανότητες γιατί, όπως ήταν η δική μας περίπτωση, ο ορίζοντας σου ως αριστερή κυβέρνηση είναι διαφορετικός.
Αυξήσαμε τους πραγματικούς μισθούς κατά 450%, από 50 σε 306 δολάρια. Γιατί όχι περισσότερα, μπορεί να ρωτήσετε; Εάν συνεχίσεις να αυξάνετε τους μισθούς, διατρέχεις τον κίνδυνο – όπως συνέβη – να επηρεάσεις τις μικρές επιχειρήσεις των οποίων τα ποσοστά κέρδους είναι πολύ μικρότερα. Θέλαμε να πάμε για έναν ελάχιστο μισθό 400 δολαρίων, αλλά είδαμε γρήγορα ότι οι μικρές εταιρείες με, για παράδειγμα, τέσσερις υπαλλήλους θα υποστουν βλάβη. Μια λαϊκή κυβέρνηση πρέπει πάντα να προσέχει τους εργαζόμενους, αλλά και κάποιους πάνω από αυτούς: μεσαία στρώματα, ιδιοκτήτες μικρών επιχειρήσεων. Στην κοινωνία μας, αυτό το στρώμα αποτελεί μέρος της λαϊκής συμμαχίας και πρέπει να τον φροντίζουμε.
Είναι στα κυρίαρχα στρώματα που πρέπει να επιβάλλεις λιτότητα. Εθνικοποιήσαμε τις ξένες επιχειρήσεις και στις τράπεζες επιβάλλαμε 50% φόρο στα κέρδη τους. Ο τραπεζικός τομέας μπορεί επίσης να αποτελέσει εμπόδιο στα κέρδη, επομένως πρέπει να τον αναγκάσεις, όπως και εμείς, να χορηγήσει δάνεια για παραγωγική δραστηριότητα: 60% όλων των δανείων ήταν για τον παραγωγικό τομέα, τα υπόλοιπα για την κερδοσκοπία, τα επιτόκια, και ούτω καθεξής. Αυτό είναι το μονοπώλιο που έχει το κράτος, για να παρακινήσει την οικονομική ανάπτυξη με ιδιωτικά χρήματα που διοχετεύει σε ορισμένα στρώματα. Με άλλα λόγια, όπου βλέπεις ότι υπάρχει αρκετή δύναμη για να ασκήσουν οι καπιταλιστές βέτο, μπαίνεις και τους διαλύεις και δημιουργείς κρατικές επιχειρήσεις.
Το κεντρικό ζήτημα για τις προοδευτικές κυβερνήσεις, ωστόσο, είναι αν υπάρχει αρκετή κοινωνική ενέργεια για να προχωρήσουμε πέρα από αυτά τα ρυθμιστικά μέτρα. Δεν εξαρτάται από το κράτος. Ορισμένοι από τους συντρόφους μου στη Λατινική Αμερική ονόμασαν το προοδευτικό κύμα «παθητική επανάσταση», σαν να υπήρχε ένα ισχυρό κύμα συλλογικής δράσης που πιέζει για νέες σχέσεις ιδιοκτησίας και ριζικό εκδημοκρατισμό, κατά την άποψή τους και οι προοδευτικές κυβερνήσεις με κάποιον τρόπο απλώς καταστέλλουν την αναπόφευκτη πορεία προς τα εμπρός.
Αλλά αυτοί οι σύντροφοί μου πρέπει να είναι σε θέση να δείξουν συγκεκριμένα πώς η κοινωνία προχωρά πέρα από τις επικρατούσες μορφές ιδιοκτησίας και διαχείρισης. Για παράδειγμα: σε ένα σημείο της τελευταίας διακυβέρνησης του MAS, ορισμένοι ανθρακωρύχοι κασίτερου στο Huanini πίεζαν να σπάσουν με τις κυρίαρχες μορφές ιδιοκτησίας και διαχείρισης, και έτσι η κυβέρνηση ενώθηκε γρήγορα με τις προσπάθειές τους. Αλλά το αποτέλεσμα ήταν το ακριβώς αντίθετο από αυτό που φαντάζονται οι σύντροφοί μου: καταλήξαμε με πέντε χιλιάδες ανθρακωρύχους να διαχειρίζονται ένα ορυχείο με δημόσια κεφάλαια και να απολαμβάνουν όλα τα κέρδη για τον εαυτό τους. Κανένα από αυτά δεν επέστρεψε στην κοινωνία. Ο τύπος αυτοδιαχείρισης εργαζομένων που πραγματοποιήθηκε από το 2010 έως το 2011 και πάλι το 2017 έως το 2018, κατέληξε σε μορφή ιδιωτικής εκμετάλλευσης.
MM FO: Δεν υπάρχει κίνδυνος να μετατραπεί η κυβέρνηση σε έναν παθητικό εκπρόσωπο της κοινωνίας; Δεν υπάρχει ένα ενδιάμεσο σημείο, κάπου ανάμεσα σε ένα όραμα για το κράτος μπροστάρη και σε αυτό του απλά συνοδευτικού του κοινωνικού; Αν φανταζόμαστε την κυβέρνηση ως παράγοντα και όχι ως εκπρόσωπο της κοινωνίας, δεν μπορεί να διαδραματίσει κάποιο ρόλο στην ανατροπή της ισορροπίας των κοινωνικών δυνάμεων;
AGL: Μια προοδευτική κυβέρνηση μπορεί σίγουρα να ωθήσει ορισμένα θέματα στην κορυφή της ατζέντας και με αυτόν τον τρόπο να ρίξει φως στα πράγματα που βιώνει η ίδια η κοινωνία. Υπάρχουν άπειρα πράγματα που μια κυβέρνηση μπορεί να κάνει εκτός από την απλή διακυβέρνηση. Αλλά ο σοσιαλισμός είναι μια εμπειρία που έχει τις ρίζες της στην κοινωνία.
Είμαι λενινιστής σε αυτό το ζήτημα, όχι με τον Λένιν του πολεμικού κομμουνισμού, αλλά με τον Λένιν της ΝΕΠ . Αυτή ήταν η μεγάλη ομολογία του Λένιν: δεν έχει σημασία πόσο ριζοσπαστική είναι η πρωτοπορία, πόσα προηγμένα μέτρα εφαρμόζει. Μπορείς να κινηθείε πέρα από τον καπιταλισμό μόνο όταν η κοινωνία βιώσει αυτήν την ανάγκη.
Ο Λένιν έχει ένα υπέροχο μικρό κείμενο από το 1923 «Καλύτερα λιγότερα, αλλά καλύτερα». Αξιολογεί τον πολεμικό κομμουνισμό και καταρτίζει έναν απολογισμό αυτών των ταραχωδών χρόνων όταν η σκέψη ήταν ότι ένα σύνολο εντελώς τολμηρών μέτρων ήταν αρκετό για να ξεπεραστεί ο καπιταλισμός. Κοιτάζει πίσω και βασικά λέει, «Λοιπόν, στην πραγματικότητα, καταλήξαμε με κρατικό καπιταλισμό». Μπορούμε να κάνουμε όλες τις εθνικοποιήσεις που θέλουμε, αλλά δεν θα ξεπεράσουμε τον καπιταλισμό αν δεν υπάρχουν άνθρωποι που εργάζονται στον οικονομικό τομέα για να χτίσουν μια πραγματική κοινότητα.
Αυτό είναι ο σοσιαλισμός: οικοδόμηση κοινοτήτων. Δεν χτίζεις κοινότητες από τα πάνω, το κάνει με τον μοναδικό δυνατό τρόπο, που είναι μεταξύ των ανθρώπων. Το κράτος είναι, εξ ορισμού, η άρνηση της κοινότητας, στο βαθμό που είναι μονοπώλιο. Φυσικά, το κράτος μπορεί να συνεργαστεί προς αυτήν την οικοδόμηση, δείχνοντας προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά γνωρίζουμε τι συμβαίνει όταν προσπαθείτε να χτίσετε κοινότητα από τα πάνω.
Οι συζητήσεις στην Κούβα τα τελευταία δέκα χρόνια τείνουν να περιστρέφονται γύρω από αυτό το ερώτημα: πώς να εφαρμόσουν μέτρα που είναι κάτι περισσότερο από τις αποφάσεις του κράτους. Διότι, όπως θα έλεγε ο Λένιν, αυτός είναι ο κρατικός καπιταλισμός.
Εδώ βρισκόμαστε αντιμέτωποι με το ερώτημα πώς να ενθαρρύνουμε την ανάπτυξη των κοινοτήτων στην κοινωνία. Ο αυτόχθων και αγροτικός κόσμος έχει μια κληρονομιά, αν και μπορεί να έχει υποστεί βλάβη. Αυτή της κοινότητας. Ο κόσμος στις πόλεις έχει τις δικές του κοινότητες σε τοπικό επίπεδο, σε επίπεδο γειτονιάς. Αυτό που έχουμε είναι τμήματα κοινοτήτων, και αυτά τα τμήματα μπορούν να χρησιμεύσουν ως σημείο για την έναρξη μιας νέας συλλογικής κοινωνίας. Το κράτος μπορεί να βοηθήσει σε αυτή τη διαδικασία, αλλά δεν μπορεί να την αντικαταστήσει, επειδή υπάρχει κοινότητα στο βαθμό που υπάρχει η ελεύθερη, συνδεόμενη δημιουργία παραγωγών.
Έτσι, στην ερώτησή σας, η απάντηση είναι στον Λένιν. Αυτό που έλεγε ο Λένιν είναι ότι πρέπει να είστε πάντα ένα βήμα και όχι περισσότερο από ένα βήμα μπροστά από τους ανθρώπους. Όχι δύο, όχι τέσσερα. Ένα βήμα από αυτό που αισθάνονται και σκέφτονται οι άνθρωποι. Μου αρέσει η έκφραση του Λένιν: ποτέ δεν κάνω περισσότερο από ένα βήμα πέρα από τους εργαζόμενους και την κοινωνία.
Σημείωμα μετάφρασης(GuernicaEu): Η επιλογή του άρθρου δεν συνιστά αναγκαστικά ταύτιση με το σύνολο των θέσεων, αλλά βήμα για μια σημαντική και αναγκαία πραγμάτευση σχετικά με τις δυνατότητες και τα όρια της προοδευτικής διακυβέρνησης, την σχέση πραγματικής και τυπικής κοινωνικοποίησης κα. από έναν επαναστάτη διανοούμενο, όπως ο Álvaro García Linera.
***