Ο Ρίος Μοντ δικάζεται για γενοκτονία στη Γουατεμάλα μετά από 30 χρόνια

Πηγή: National Security Archive

Ένα μεγάλο βήμα προς την απονομή δικαιοσύνη μετά από 30 χρόνια ξεκίνησε την προηγούμενη Πέμπτη (31/1) στη Γουατεμάλα, κατά του πρώην δικτάτορα Εφραϊν Ρίος Μοντ και του επικεφαλής στρατιωτικής αντικατασκοπίας, Χοσέ Μαουρίσιο Ροντρίγκες Σάντσες. Και οι δύο κατηγορούνται για γενοκτονία και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Πιο συγκεκριμένα, ότι διέταξαν μια αιματηρή εκστρατεία εξόντωσης των ανταρτών και των υποστηρικτών τους κατά το διάστημα 1982-1983, με αποτέλεσμα 15 σφαγές και συνολικό φόρο αίματος 1.771 αμάχων ανδρών, γυναικών και παιδιών στην περιοχή Ιξίλ του διαμερίσματος Κιτσέ στα ΒΔ της χώρας.  

Η πολιτική αγωγή θα παρουσιάσει 142 μάρτυρες – μεταξύ αυτών συγγενείς θυμάτων και επιζήσαντες των σφαγών – και 64 ειδικούς, όπως στρατιωτικούς αναλυτές, ιατροδικαστές, ανθρωπολόγους, πανεπιστημιακούς, ψυχολόγους και διάφορους ερευνητές. Τα στοιχεία της δικογραφίας περιλαμβάνουν στρατιωτικά αρχεία, σχέδια καταστολής της εξέγερσης, αναφορές στο γενικό επιτελείο, και τα ευρήματα της Επιτροπής Ιστορικής Διαλεύκανσης, η οποία το 1999 κατέληξε ότι 200.000 πολίτες σκοτώθηκαν ή εξαφανίστηκαν κατά την εμφύλια σύρραξη που κράτησε 36 χρόνια. Η επιτροπή αλήθειας αποφάνθηκε επίσης ότι ο στρατός, η αστυνομία και οι παραστρατιωτικές δυνάμεις ήταν υπεύθυνες για το 93% των παραβιάσεων ανθρώπινων δικαιωμάτων.

José Efraín Ríos Montt

Ο 86χρονος σήμερα Ρίος Μοντ είχε παραπεμφθεί σε δίκη τον Ιανουάριο του 2012, αλλά η υπεράσπισή του κατάφερνε επί ένα χρόνο να καθυστερεί τη διαδικασία με συνεχείς αναβολές και νομικά τεχνάσματα. Ο δικαστής Μιγέλ Άνχελ Γκάλβες όμως απέρριψε τα 13 τελευταία αιτήματα της υπεράσπισης που εκκρεμούσαν και διέταξε να ξεκινήσει η δίκη. Οι δικηγόροι του Μοντ χαρακτηρίζουν την υπόθεση «πολιτικό λιντσάρισμα» κατά του πελάτη τους και αφήνουν να εννοηθεί ότι αποτελεί προσωπική βεντέτα πρώην ανταρτών που στελεχώνουν το Υπουργείο Δικαιοσύνης, φωτογραφίζοντας κυρίως τη Γενική Εισαγγελέα Κλαούντια Πας υ Πας, για την οποία οι στρατιωτικοί ισχυρίζονται ότι έχει συγγενείς που συμμετείχαν στον ανταρτοπόλεμο.

Η βασική υπερασπιστική γραμμή των πρώην στρατηγών είναι ότι ως επικεφαλής δεν γνώριζαν, επομένως δεν φέρουν ευθύνη για τα εγκλήματα που διέπραξαν οι υφιστάμενοί τους. Πέραν του ότι αυτό δε συνάδει με την γνωστή σε όλους αυστηρή στρατιωτική ιεραρχία που τηρούνταν εκείνη την περίοδο της δικτατορίας, τα σημαντικότερα στοιχεία που «καίνε» τους στρατιωτικούς είναι αρχεία της διαβόητης Επιχείρησης Σοφία, μιας βίαιης εκκαθαριστικής επιχείρησης στην περιοχή Ιξίλ τον Ιούλιο και τον Αύγουστο του 1982. Τα έγγραφα αυτά, τα οποία αποκτήθηκαν από το Αρχείο Εθνικής Ασφάλειας (National Security Archive – NSA) του Πανεπιστημίου George Washington το 2009, εξετάστηκαν ως προς την αυθεντικότητά τους και τέθηκαν στη διάθεση των εναγόντων της υπόθεσης γενοκτονίας, δείχνουν την έκταση κατά την οποία το ανώτατο στρατιωτικό επιτελείο της Γουατεμάλας  γνώριζε τις βάρβαρες τακτικές εκκαθάρισης του στρατού στους οικισμούς των Μάγια, καθώς αναζητούσε τον εχθρό. Τα αρχεία  περιέχουν πολυάριθμες αναφορές για δολοφονίες αμάχων, ισοπέδωση χωριών, θανάτωση ζώων, καταστροφή σοδειών και αδιάκριτο βομβαρδισμό προσφύγων στην προσπάθεια διαφυγής τους από τη ζώνη πυρός.

Οι επιζήσαντες αυτών των εκκαθαριστικών επιχειρήσεων αγωνίζονταν για αναγνώριση και δικαιοσύνη επί 30 χρόνια, με τη βοήθεια οργανώσεων υπέρ των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Το NSA ξεκίνησε το 1994 τη συλλογή αποχαρακτηρισμένων αρχείων των μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ, σχετικά με την κρυφή ιστορία της εμφύλιας σύρραξης στη Γουατεμάλα, τους μηχανισμούς κρατικής καταπίεσης και το ρόλο των Ηνωμένων Πολιτειών στη στρατιωτική στήριξη της χούντας κατά των αριστερών ανταρτών. Μετά την υπογραφή της εκεχειρίας το 1996, η Επιτροπή Ιστορικής Διαλεύκανσης άρχισε να συγκεντρώνει αρχεία από τις ΗΠΑ και τη Γουατεμάλα καθώς και χιλιάδες μαρτυρίες, εκθέσεις εκταφών και εκθέσεις ανθρώπινων δικαιωμάτων, ανοίγοντας το δρόμο για νομικές ενέργειες κατά των υπευθύνων το 1999, αφού χαρακτήρισε «πράξεις γενοκτονίας» τα γεγονότα που έλαβαν χώρα το 1981 και 1982 στην περιοχή Ιξίλ των Μάγια. Τα στοιχεία αυτά έπεισαν την κορυφαία Μάγια ακτιβίστρια Ριγκομπέρτα Μεντσού, τιμημένη με βραβείο Νόμπελ Ειρήνης, να καταθέσει στο Εθνικό Δικαστήριο της Ισπανίας αγωγή για την υπόθεση γενοκτονίας.

"Γι' αυτόν που έδωσε τη διαταγή της αγωνίας, ζητώ την τιμωρία"

 

Το 2011 παρουσιάστηκε στο φεστιβάλ της Sundance το ντοκιμαντέρ Granito: How to Nail a Dictator που περιγράφει πώς έφτασε η υπόθεση της γενοκτονίας με κατηγορούμενους οκτώ στελέχη της χούντας – μεταξύ των οποίων ο Ρίος Μοντ – στο ισπανικό δικαστήριο. Τα στοιχεία εκείνης της υπόθεσης, μαζί με νεότερα, θα χρησιμοποιηθούν στη νέα δίκη που ξεκίνησε στη Γουατεμάλα υπό την προεδρία του δικαστή Γκάλβες.