Σάββατο 19 Ιανουαρίου 2013

Σφαγή στο Κουρουγκουάτι: Χρονικό ενός προαναγγελθέντος πραξικοπήματος


Πηγή: Rebelión 

Γη Marina Cue,  Curuguaty, διαμέρισμα Canindeyú της ανατολικής Παραγουάης. Αυτή η μεθοριακή περιοχή της ανατολικής Παραγουάης, κοντά στα σύνορα με τη Βραζιλία, έγινε στις 15 Ιουνίου 2012 το θέατρο πολύνεκρης συμπλοκής μεταξύ ντόπιων αγροτών και της αστυνομίας. Ο φόρος αίματος βαρύς: 17 νεκροί, από τους οποίους 11 αγρότες και 6 αστυνομικοί.  Το τραγικό συμβάν αξιοποιήθηκε πολιτικά από την αντιπολίτευση, η οποία ζήτησε και πέτυχε την αποπομπή του εκλεγμένου προέδρου Λούγο μια εβδομάδα  αργότερα. Ωστόσο, επτά μήνες μετά από αυτά τα γεγονότα, τα περισσότερα ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα. Το Δημόσιο Πρακτορείο Ερευνητικής Δημοσιογραφίας (Pública) της Βραζιλίας πραγματοποίησε πρόσφατα έρευνα γι’ αυτό το θέμα, τα κυριότερα αποσπάσματα της οποίας αναπαρήγαγε η εφημερίδα Brecha της Ουρουγουάης.

Η επίσημη εκδοχή της αστυνομίας ανέφερε ενέδρα ακτημόνων αγροτών (sin tierra), οι οποίοι είχαν καταλάβει γη της περιοχής, στους αστυνομικούς που εστάλησαν για να τους απομακρύνουν. Οι αγρότες κατηγορούνται ότι άνοιξαν πρώτοι πυρ και οι αστυνομικοί ανταπέδωσαν τα πυρά με αποτέλεσμα το μακελειό. Βασικός κατηγορούμενος στην υπόθεση είναι ο ακτιβιστής αγρότης Ρούμπεν Βιγιάλμπα (Ruben Villalba), ο οποίος κρατείται στη διαβόητη φυλακή Τακουμπού (Tacumbú) της πρωτεύουσας Ασουνσιόν. 

Ruben Villalba
Ο Βιγιάλμπα, χαρακτηριστική φυσιογνωμία ινδιάνου campesino, καταγγέλει ότι υπέστη βασανιστήρια για να του αποσπάσουν ομολογία. Είναι ο μόνος επιζών εκ των επικεφαλής των ακτημόνων αγροτών και ως εκ τούτου ιδανικός «αποδιοπομπαίος τράγος» τόσο από την αστυνομία, όσο και από την ντε φάκτο κυβέρνηση. Ακόμα και ο καθαιρεμένος πρόεδρος Λούγο τον θεωρεί πρωταίτιο της αιματοχυσίας. Επικεφαλής των αστυνομικών – ο οποίος σκοτώθηκε στην επιχείρηση από τον Βιγιάλμπα σύμφωνα με το κατηγορητήριο – ήταν ο διοικητής Ερβέν Λοβέρα, αδελφός του (τότε) αρχηγού της προσωπικής ασφάλειας του Φερνάντο Λούγο.

Η επίσημη έρευνα έκανε σχεδόν τέσσερις μήνες για να βγάλει πόρισμα (αρχές Οκτώβρη), οι λεπτομέρειες του οποίου ποτέ δε δόθηκαν στην δημοσιότητα. Υπεύθυνοι της έρευνας ορίστηκαν δύο αμφιλεγόμενα πρόσωπα. Εκ μέρους του κράτους, ο άπειρος δικαστικός Χαλίλ Ρασίντ, γιός πρωτοκλασάτου στελέχους του κόμματος Colorado, από το οποίο προερχόταν και ο πρώην δικτάτορας Αλφρέδο Στρέσνερ (Alfredo Stroessner). Και εκπροσωπώντας τον ιδιωτικό τομέα, ο μεγαλοκτηματίας Μπλας Ρικέλμε (Blas Riquelme), ο οποίος απέκτησε το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του συνεργαζόμενος με τη δικτατορία. Τμήμα αυτής της περιουσίας ήταν και η γη όπου διαδραματίστηκε το μακελειό. Ο Ρικέλμε πέθανε δύο μήνες μετά τα γεγονότα του Κουρουγκουάτι, δηλαδή πριν ολοκληρωθεί η έρευνα, σε ηλικία 83 χρόνων.


Ο επιχειρηματίας Blas Riquelme σε χειραψία με τον δικτάτορα Alfredo Stroessner
Τα βασικά ενοχοποιητικά στοιχεία – μαζί με τις καταθέσεις των εμπλεκόμενων αστυνομικών - είναι πέντε κυνηγετικά όπλα και ένα περίστροφο, ιδιοκτησία υποτίθεται των «στασιαστών» αγροτών. Αργότερα αποδείχτηκε ότι ένα από αυτά τα όπλα κλάπηκε από το σπίτι στρατηγού μια εβδομάδα μετά την αιματηρή συμπλοκή. Από τις πέντε δε καραμπίνες, μόνο η μία σε βρέθηκε σε αρκετά καλή κατάσταση για να πυροβολήσει. Επιπλέον, στον τόπο του συμπλοκής βρέθηκαν και κάλυκες 9,5 χιλιοστών που ταιριάζουν σε πολύ ισχυρότερα και πιο σύγχρονα πυροβόλα όπλα αμερικανικής κατασκευής (Μ16 και Μ4), τα οποία χρησιμοποιούνται από επίλεκτες δυνάμεις της αστυνομίας και τοπικά κυκλώματα λαθρεμπόρων. Ωστόσο αυτοί οι κάλυκες δεν έγιναν δεκτοί από την πολιτική αγωγή ως αποδεικτικά στοιχεία, κάτω από το πρόσχημα ότι δε βρέθηκαν τα αντίστοιχα όπλα.

Τα μυστήρια της υπόθεσης πολλά και στην πλειοψηφία τους ανεξιχνίαστα. Καταρχήν, αρκετούς μήνες πριν την τραγωδία, είχαν αναφερθεί περιστατικά προβοκάτσιας σε άλλα κατειλημμένα αγροκτήματα της περιοχής, καθώς και οχλήσεις κατά τοπικών αξιωματούχων πιστών στον πρόεδρο Λούγο. Λίγο μετά δε το πόρισμα της επίσημης έρευνας, δημοσιοποιήθηκε αναλυτική έκθεση της ανεξάρτητης επιτροπής PEICC που συστάθηκε από τον φιλελεύθερο πολιτικό Ντομίνγκο Λαϊνο και η οποία καταρρίπτει τους ισχυρισμούς των αρχών.

Πιο συγκεκριμένα, αμφισβητεί ότι περίπου 70 αγρότες οπλισμένοι με απαρχαιωμένες καραμπίνες ήταν δυνατόν να αιφνιδιάσουν πάνω από 300 πάνοπλους αστυνομικούς. Ακόμα, αναλύοντας βίντεο της αστυνομίας, ξεχωρίζει ριπή αυτόματου όπλου, που μπορεί να ανήκει είτε σε αστυνομικούς είτε σε ελεύθερους σκοπευτές, πάντως όχι σε αγρότες. Το ίδιο βίντεο δείχνει γυναίκες και παιδιά στον τόπο της συμπλοκής, κάτι που καθιστά απίθανο το ενδεχόμενο «ενέδρας». Ένα άλλο βίντεο έχει κυκλοφορήσει στο Youtube και δείχνει πυρά να προέρχονται από το ελικόπτερο της αστυνομίας που περιπολούσε πάνω από την περιοχή, γεγονός που είχε διαψεύσει η αστυνομία. Όσο για τον φερόμενο ως «Δήμιο του Κουρουγκουάτι», Ρούμπεν Βιγιάλμπα, μόνο μια θολή φωτογραφία τον τοποθετεί στον τόπο του εγκλήματος.

Αμέσως μετά τα δραματικά αυτά γεγονότα, σύσσωμη σχεδόν η αντιπολίτευση κατηγόρησε τον Λούγο ως ηθικό αυτουργό, κάτω από το σκεπτικό ότι «οι πόρτες του ήταν πάντα ανοιχτές στους ηγέτες αυτών των [εξτρεμιστικών] ομάδων, δίνοντας καθαρό μήνυμα ότι υποστηρίζει πράξεις βίας και τέλεση εγκλημάτων», σύμφωνα με το επίσημο κείμενο της αποπομπής του που υπερψήφισαν το Κονγκρέσο και η Γερουσία, σώματα ελεγχόμενα από την αντιπολίτευση και κατ΄ επέκταση από τα συμφέροντα τσιφλικάδων και επιχειρηματιών.

Fernando Lugo

Τα παραπάνω αποτελούν σαφείς ενδείξεις πολιτικής συνομωσίας κατά του Φερνάντο Λούγο, με ομοιότητες τόσο με το παρασκήνιο της ανατροπής του Μανουέλ Σελάγια στην Ονδούρα (2009) όσο και την απόπειρα κατά του Ούγκο Τσάβες στη Βενεζουέλα (2002). Η «ντε φάκτο» κυβέρνηση του Φεντερίκο Φράνκο, που αντικατέστησε τον Λούγο στην προεδρία, προσπαθεί να παγιώσει το καθεστώς της, περιορίζοντας την ελευθερία του τύπου και τη δράση συνδικάτων και άλλων πολιτικών οργανώσεων, εν όψει των προεδρικών εκλογών που είναι προγραμματισμένες για τον Απρίλιο του 2013. Σημειωτέον ότι το σύνταγμα δεν επιτρέπει την επανεκλογή προέδρου και ο Φερνάντο Λούγο δε έχει εκφράσει πρόθεση να ξαναείναι υποψήφιος, ακόμα και αν του επιτραπεί.

Όλα δείχνουν ότι η (ντόπια και ξένη αντίδραση) επέλεξε εύστοχα τον πιο αδύναμο κρίκο της Νότιας Αμερικής: Μια χώρα φτωχή με νωπά ακόμα τα τραύματα της δικτατορίας (ο στρατηγός Στρέσνερ κυβερνούσε μέχρι το 1989), ισχυρά εγχώρια  και εξωχώρια συμφέροντα (μεγαλογαιοκτήμονες, πολυεθνικές βιοκαυσίμων, ενεργειακοί κολοσσοί που εποφθαλμιούν τις πλούσιες υδατοπτώσεις της χώρας κ.α.) και μια κυβέρνηση που στηριζόταν σε εύθραυστες ισορροπίες και ευκαιριακές συμμαχίες. Η νέα χρονιά προμηνύεται κρίσιμη για τη Λατινική Αμερική, με δεδομένη την πολιτική ανωμαλία της Παραγουάης, τις εκλογές στο Εκουαδόρ – όπου ο Ραφαέλ Κορέα προηγείται με μεγάλη διαφορά στις δημοσκοπήσεις – και το συνεχιζόμενο πρόβλημα της υγείας του Ούγκο Τσάβες στη Βενεζουέλα.

Βασίστηκε στο άρθρο της Natalia Viana: Curuguaty, La masacre que derrumbó a Lugo από τον ιστοτόπο Rebelión